ပစ်မှာလား–ရပ်မှာလား– ဆွေးနွေးမှာလား

<Unicode>

ပဈမှာလား–ရပမှှာလား– ဆှေးနှေးမှာလား

မငှးရနနှိုငှ

၂၀၁၉ ဩဂုတလှအတှငှး တိုကပှှဲမှား ဖောဆှောငခှဲ့သော ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့ဖှဈသည့ှ ကိုးကန့အှဖှဲ့(MNDAA) ၊ တအာငှးအဖှဲ့(TNLA) ၊ ရခိုငအှဖှဲ့(AA) တို့သညှ စကတှငဘှာ ၂၀ ရကတှှငှ တဈဖကသှတအှပဈရပစှဲကှောငှး ကှညောလိုကသှညှ။

၎င်းငျးငြးငွးငှးတို့၏ ကှညောခကှတှှငှ “ပှညတှှငှးစဈပှဲမှား ရပတှန့ပှှီး အပဈအခတရှပဆှိုငှးရေးစာခှုပှ (Bilateral Ceasefire Agreement) သဘောတူလကမှှတရှေးထိုးနိုငမှည့ှ တှေ့ဆုံဆှေးနှေးညှိနှိုငှးရေးလုပငှနှးမှားကို လကတှှေ့ကကှ၊ ထိထိရောကရှောကှ ဆောငရှှကနှိုငရှနနှှင့ှ လကရှှိဖှဈပှားနသေော တိုကပှှဲမှား လှှော့ခရှပတှန့နှိုငရှနအှလို့ငှာ တဈဖကသှတအှပဈအခတရှပဆှိုငှးခှငှးအား ၂၀၁၉ ခုနှဈ ဒီဇငဘှာလ ၃၁ ရကအှထိ ထပမှံကှညောလိုကသှညှ”ဟု ဖောပှှထားသညှ။

ယခု ကှညောခကှမှတိုငခှငကှပငှ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့သညှ စကတှငဘှာ ၉ ရကမှှ အောကတှိုဘာလ ၈ ရကအှထိ တဈလတာ တဈဖကသှတအှပဈရပစှဲကှောငှး ကှညောခဲ့သညှ။  ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့က ထိုသို့ တဈဖကသှတအှပဈရပစှဲကှောငှး ကှညောထားသောလှညှး ထိုကာလမှားအတှငှး တပမှတောနှှင့ှ တိုကပှှဲမှား ဆကလှကဖှှဈပှားခဲ့သညှ။

တိုကပှှဲဖှဈပှားရခှငှး အကှောငှးတရားမှာ ဩဂုတလှ ၁၅ ရကနှေ့တှငှ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့က ပှငှဦးလှငမှှို့ရှိ တပမှတောနှညှးပညာတကကွသိုလှ၊ နောငခှှိုမှို့အထှကှ ပှငှဦးလှငတှိုးဂိတှ၊ နောငခှှိုမှို့နယရှှိ ဂုတတှှငှးရဲစခနှး၊ ကှောကမှဲမှို့အထှကှ နောငခှှိုတိုးဂိတှ၊ မူးယဈဆေးဝါးစဈဆေးရေးဂိတနှှင့ှ နယမှှခေံတပရှငှးဌာနခှုပတှဈခုတို့ကို တိုကခှိုကခှဲ့ခှငှးကှောင့ှ ဖှဈသညှ။ ထိုသို့ တိုကကှှကဖှောဆှောငလှိုကခှှငှးသာမက အမှားပှညသှူအသုံးပှုလကှရှှိသည့ှ လမှးတံတားမှားအား မိုငှးဆှဲခှငှး၊ ကုနတှငယှာဉမှှားအား မီးရှို့ခှငှးမှားလညှး ပှုလုပခှဲ့သေးသညဟှု သတငှးမှားတှငှ ဖတရှှုရသညှ။ ထိုလုပဆှောငခှကှမှှားကပငှ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့နှင့ှ တပမှတောတှို့အကှား တိုကပှှဲမှား ဆကလှကဖှှဈပှားရခှငှး ဖှဈသညှ။

ယခုတိုကပှှဲမှား မဖှဈပှားခငှ တပမှတောဘှကကှ NCA လကမှှတရှေးထိုးရနှ ကနှရှှိနသညှေ့ တိုငှးရငှးသားလကနှကကှိုငအှဖှဲ့မှား ဖိအားမရှိဘဲ လှတလှပစှှာ ငှိမှးခမှှးရေး ဆှေးနှေးဆောငရှှကနှိုငရှနအှတှကဟှုဆိုကာ ရခိုငပှှညနှယမှှအပ စဈတိုငှးဒသကှေီးငါးခုတှငှ အပဈရပစှဲပေးခဲ့သညှ။ အပဈရပကှာလမှားအဖှဈ ပထမအကှိမတှှငှ ၂၀၁၈ ခုနှဈ ဒီဇငဘှာ ၂၁ ရကမှှ ၂၀၁၉ ခုနှဈ ဧပှီ ၃၀ ရကအှထိ၊ ဒုတိယအကှိမအှဖှဈ မလေ ၁ ရကမှှ ဇှနှ ၃၀ ရကအှထိ၊ တတိယအကှိမအှဖှဈ ဇူလိုငှ ၁ ရကမှှ ဩဂုတှ ၃၁ ရကအှထိ အသီးသီးသတမှှတပှေးခဲ့သညှ။

ပှညတှှငှးပဋိပကခွမှားနှင့ှ စဈပှဲမှားအကှောငှး သုတသနပှေုနသညှေ့ ငှိမှးခမှှးရေးနှင့ှ လုံခှုံရေးဆိုငရှာ မှနမှာအငစှတီကှူ(MIPS) က  တပမှတောှ၏ အပဈရပကှာလမှားအတှငှး တှေ့ရှိခကှမှှားကို ဩဂုတှ ၁၅ ရကကှ ထုတပှှနခှဲ့သညှ။

MIPS ၏ တှေ့ရှိခကှအှရ ၂၀၁၉ ခုနှဈ၊ ဇူလိုငလှတှငှ လကနှကကှိုငထှိတှေ့မှု (Armed Clashes) ၆၇ ကှိမှ၊ မိုငှးနှင့ှ ဒသနွတရေ လကလှုပမှိုငှး အသုံးပှုတိုကခှိုကမှှု (Improvised Explosive Devices Attacks) ၅ ကှိမှ၊ စုစုပေါငှး လကနှကကှိုငပှဋိပကခွ (Armed Incidents) ၇၂ ကှိမှ ဖှဈပှားခဲ့ပှီး ဇှနလှကထကှ ပဋိပကခွဖှဈစဉအှရအတှကှေ လှော့နညှးခဲ့သညှ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငှး မိုငှးနှင့ှ ဒသနွတရေ လကလှုပမှိုငှး အသုံးပှု တိုကခှိုကမှှုဖှဈစဉှ အရအတှကမှှော ဇူလိုငလှတှငှ အနညှးဆုံးဖှဈသညကှို တှေ့ရှိရသညဟှု ဖောပှှထားသညှ။

ထို့အပှငှ တပမှတောနှှင့ှ AA အဖှဲ့တို့ အကှား ဖှဈပှားလကှရှှိသည့ှ လကနှကကှိုငထှိတှေ့မှု အရအတှကမှှောလညှး ယခငှ ဇူလိုငလှနှင့ှ ကှာခှားမှု မရှိသညကှိုလညှး တှေ့ရသညဟှု ဖောပှှထားသညှ။ တပမှတောသှညှ ရှမှးပှညနှယရှှိ TNLA ၊ KIA ၊ MNDAA အဖှဲ့တို့၏ ကငှးတပစှခနှးမှားအား တိုကခှိုကမှှုမှား ပှုလုပခှဲ့သောလှညှး ကခငှပှှညနှယတှှငမှူ တိုကပှှဲမှား မတှေ့ရဟု ဖောပှှထားသညှ။

တဈနိုငငှံလုံးတှငှ ရှမှးပှညနှယှ၊ ကှတခှိုငမှှို့နယတှှငှ လကနှကကှိုငှ ထိတှေ့မှု အကှိမရှေ အမှားဆုံး ဖှဈပှားခဲ့သညကှို တှေ့ရပှီး တိုကပှှဲအမှားစုမှာ တပမှတောနှှင့ှ TNLA တို့ အကှား ဖှဈပှားခှငှး ဖှဈသညှ။ ရခိုငပှှညနှယှ ကှောကတှောနှှင့ှ ဘူးသီးတောငမှှို့နယမှှားသညှ တိုကပှှဲဖှဈပှားမှု ဒုတိယနှင့ှ တတိယအမှားဆုံး မှို့နယမှှားဖှဈသညဟှု ဖောပှှထားသညှ။

ယခု တိုကပှှဲမှားသညှ တပမှတောဘှကကှ နယမှှရှငှေးလငှးသည့ှ တိုကပှှဲငယမှှားသာ ဖှဈသညဟှု သုံးသပခှကှမှှားလညှး ရှိသညှ။ လတတှလော ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့ဘကမှှ ထုတပှှနသှည့သှတငှးမှားနှင့ှ တပမှတောဘှကမှှ ထုတပှှနသှည့ှ သတငှးမှားအရ TNLA ၏ နယမှှမှေားကို တပမှတောကှ ပိုမိုအာရုံစိုကှ၍ တိုကပှှဲဆငနှှှဲနသညကှေို တှေ့ရသညှ။

ယငှးအခှအနမှေေားအတှငှးမှာပငှ ဩဂုတှ ၃၁ ရကနှေ့တှငှ အမှိုးသားပှနလှညသှင့မှှတရှေးနှင့ှ ငှိမှးခမှှးရေးဗဟိုဌာန (NRPC) နှင့ှ မှောကပှိုငှးမဟာမိတလှေးဖှဲ့ဖှဈသည့ှ ကခငှအှဖှဲ့(KIO) ၊ ကိုးကန့အှဖှဲ့(MNDAA) ၊ တအာငှးအဖှဲ့(TNLA) ၊ ရခိုငအှဖှဲ့(AA) တို့သညှ ကှိုငှးတုံမှို့၌ တှေ့ဆုံဆှေးနှေးခှင့ှ ရခဲ့သညှ။ ယငှးဆှေးနှေးပှဲ၏ အကှိုးရလဒအှဖှဈ ယခငအှပဈရပပှေးခဲ့သည့ှ စဈတိုငှးဒသကှေီးငါးတိုငှးတှငှ စကတှငဘှာ ၂၁ ရကနှေ့အထိ တပမှတောကှ အပဈရပကှာလ သကတှမှးတိုးပေးခဲ့သညှ။

ထိုတိုငှးရငှးသား လကနှကကှိုငလှေးဖှဲ့နှင့ှ အစိုးရတို့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ ဖဖေေါဝှါရီ ၂၅ ရကတှှငှ တရုတနှိုငငှံ ကူမငှးမှို့၌လညှးကောငှး၊ ဧပှီ ၃၀ ရကတှှငှ မူဆယမှှို့၌လညှးကောငှး၊ ဇှနှ ၃၀ ရကတှှငှ မိုငှးလားမှို့၌လညှးကောငှး တှေ့ဆုံဆှေးနှေးထားပှီးဖှဈသညှ။ ထို့ပှငှ စကတှငဘှာ ၁၇ ရကနှေ့တှငလှညှး အစိုးရကိုယစှားလှယအှဖှဲ့နှင့ှ မှောကပှိုငှးမဟာမိတလှေး

ဖှဲ့တို့ ကှိုငှးတုံမှို့မှာပငှ ဆှေးနှေးခဲ့ကှပှနသှညှ။ ယခု တှေ့ဆုံဆှေးနှေးပှဲမှာ အစိုးရဘကမှှ NRPC ဒုဥကကွဌ ရှေ့နခှေုပှဦးထှနှးထှနှးဦး၊ တပမှတောဆှှေးနှေးရေးအဖှဲ့ခေါငှးဆောငအှဖှဈ ဒုတိယဗိုလခှှုပကှှီးရာပှည့နှှင့ှ တပမှတောအှရာရှိအဖှဲ့ဝငှ နှဈဦး ဦးဆောငတှကရှောကခှဲ့သညှ။ NRPC ဒုဥကကွဋဌွနှင့ှ ဒုတိယဗိုလခှှုပကှှီးရာပှည့ှ ဦးဆောငသှည့ှ တပမှတောအှရာရှိကှီးမှား တကရှောကသှညမှှာ ထူးခှားခကှဖှှဈသညှ။

ထိုတှေ့ဆုံဆှေးနှေးပှဲပှီးနောကှ သုံးရကအှကှာတှငှ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့က ယခုနှဈကုနအှထိ တဈဖကသှတအှပဈရပစှဲကှောငှး ကှညောခကှထှှကပှေါလှာခဲ့ခှငှး ဖှဈသညှ။ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့၏ တဈဖကသှတအှပဈရပကှှညောခကှမှှာ တပမှတောှ၏ အပဈရပကှှညောထားသည့ှ သကတှမှးကုနဆှုံးရနှ တဈရကအှလိုတှငှ ထပမှံကှညောခဲ့ခှငှး ဖှဈသညှ။ ထိုအခကှကှပငှ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့အနဖှငှေ့ စဈတိုကလှိုခှငှးမရှိဘဲ ဆှေးနှေးလိုသည့ှ သဘောထားကို ပှသလိုကခှှငှး ဖှဈသညှ။ သို့သောှ တပမှတောကှ အပဈရပသှကတှမှးတိုးခှငှးမရှိတော့သညမှှာ တိုကပှှဲမှား ဆကလှကဖှှဈပှားမညဆှိုသည့ှ သဘောပငှ ဖှဈသညှ။

NCA လကမှှတထှိုးထားသည့ှ တိုငှးရငှးသားလကနှကကှိုငှ ၁၀ ဖှဲ့ အတှကလှညှး ငှိမှးခမှှးရေးမှာ အားရစရာမကောငှးလှသေးပေ။ ကနှရှှိနသညှေ့ တိုငှးရငှးသားလကနှကကှိုငမှှားမှာလညှး အစုလိုကှ အပှုံလိုကှ ဆှေးနှေးနရသညေ့အှတှကှ ခရီးမတှငလှှပေ။ အမှနတှကယတှှငှ အပဈအခတှ ရပစှဲရေး ဆှေးနှေးမညဆှိုပါက အစိုးရနှင့ှ တိုငှးရငှးသားလကနှကကှိုငအှဖှဲ့တို့အကှား တဈဖှဲ့ခငှှး ဆှေးနှေးညှိနှိုငှးပှောဆိုပါက ပိုမိုအလုပဖှှဈပလေိမ့မှညှ။ အဘယကှှောင့ဆှိုသောှ နယမှှသဘေောသဘာဝမတူညီခှငှး၊ တဈဖှဲ့ခငှှးစီ၏ ရညရှှယခှကှှ၊ ခံယူခကှှ မတူညီခှငှးတို့ကှောင့ှ ဖှဈသညှ။ ထို့ပှငှ နိုငငှံရေးရညမှှနှးခကှမှှားမှာလညှး ကှဲလှဲနသညေ့အှတှကှ ယဘေုယှ‌ဆှေးနှေး၍ ရကောငှးရနိုမှညဖှှဈသညှ။ သို့သောှ တဈဖှဲ့ခငှှးစီ၏ လိုအပခှကှမှှားကို အစုလိုကှ အပှုံလိုကှ ဆှေးနှေးမညဆှိုပါက အခကအှခဲမှား ပေါလှာနိုငသှညှ။ တဈဖှဲ့ခငှှး(Bilateral) မညှိနှိုငှးနိုငပှါက မလှယကှူလှပေ။

ရခိုငပှှညနှယတှှငှ တိုကပှှဲမှား ရပတှန့နှိုငဖှို့အတှကှ တပမှတောနှှင့ှ AA အဖှဲ့ တိုကရှိုကညှှိနှိုငှးမှသာ ရပလေိမ့မှညှ။ ရခိုငပှှညနှယတှှငှ ဖှဈပှားနသညှေ့ တိုကပှှဲမှားမှာ နိုငငှံရေးပှူနာမဟုတဘှဲ တပနှရောခထှားရေး ပှူနာသာ ဖှဈသညှ။ တဈနညှးအားဖှင့ှ ဆိုရပါမူ စဈရေးကိဈစသာ ဖှဈသညှ။ စဈရေးကိဈစဖှဈသည့အှတှကှ စဈရေးနှင့သှကဆှိုငသှည့ှ တပမှတောနှှင့ှ AA အဖှဲ့တို့ တိုကရှိုကညှှိနှိုငှးသင့သှညှ။

ကခငှပှှညနှယအှတှကမှူ တပမှတောကှ အပဈရပကှှညောပှီးနောကှ ၂၀၁၈ ခုနှဈအတှငှး တိုကပှှဲအနညှးငယှ ဖှဈပှားသညကှလှဲ၍ တိုကပှှဲကှီးမှား ဖှဈပှားခှငှး မရှိတော့ပေ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငှး တိုကပှှဲဖှဈပှားခှငှး လုံးဝမရှိတော့ပေ။ အစိုးရဘကမှှ ကိုယစှားလှယတှဈခှို့ကလညှး KIO အနဖှငှေ့ NCA လကမှှတရှေးထိုးရနှ နီးစပလှာပှီဟု ထုတဖှောပှှောဆိုလာခှငှးမှားရှိသညှ။ ထို့ပှငှ လတတှလော  ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့နှင့ှ တပမှတောတှို့အကှား ဖှဈပှားနသညှေ့ တိုကပှှဲမှားတှငလှညှး KIO က လကရှှောငနှသညကှေို တှေ့ရသညှ။ ထို့ကှောင့ှ KIO အနဖှငှေ့ မကှာခငအှခှိနတှှငှ  NCA လကမှှတရှေးထိုးလာဖှယှ ရှိသညဟှု မှှောမှှနှးရသညှ။

တပမှတောဘှကမှှ အပဈအခတရှပစှဲရေး ကှညောပှီးနောကှ ရှမှးပှညနှယှ(မှောကပှိုငှး)တှငလှညှး တိုကပှှဲတောတှောမှှားမှားလှှော့ကသှှားသညှ။ သို့သောှ ရှမှးမှောကဒှသတှငမှေူ ဇူလိုငလှမှစတငကှာ တိုကပှှဲတခှို့ ပှနလှညကှှားသိခဲ့ရသညှ။ ထိုတိုကပှှဲမှားမှာ သတမှှတနှယမှှမှေ နယမှှကှှေံသည့ှ ပှူနာမှားဖှဈသညဟှူ၍လညှး ကှားရသညှ။

ထိုသို့ တိုကပှှဲမှား ကှိုကှားကှိုကှား ကှားနဆေဲအခှိနမှှာပငှ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့က ပှငှဦးလှငမှှို့ရှိ တပမှတောနှညှးပညာတကကွသိုလကှို ရညရှှယတှိုကခှိုကလှိုကသှည့အှတှကှ အခှအနမှေေား ပိုမိုဆိုးရှားသှားခဲ့ရတော့သညှ။

ယခုအခှိနတှှငှ ညီနောငမှဟာမိတသှုံးဖှဲ့က တဈဖကသှတအှပဈရပစှဲလိုကပှှီဖှဈသောလှညှး တပမှတောဘှကကှတော့ အပဈရပသှကတှမှးတိုးပေးသညကှို မတှေ့ရတော့သည့အှတှကှ တိုကပှှဲမှား ဆကလှကဖှှဈပှားလာမညကှို စိုးရိမမှိတော့သညှ။ ပှီးခဲ့သည့ရှကပှိုငှးအတှငှးက တပမှတောှ၏ သတငှးထုတပှှနခှကှှ တဈရပတှှငှ TNLA အဖှဲ့ ခှကေုပယှူထားသည့ှ စခနှးတဈခုအား တပမှတောမှှ သိမှးပိုကလှိုကသှညဟှု ဖောပှှထားသညှ။ ထိုအခှအနကေေို ထောကရှှုရလှှငှ တပမှတောအှနဖှငှေ့ တိုငှးရငှးသားလကနှကကှိုငအှဖှဲ့မှားကို ပဈမှာလား၊ ရပမှှာလား၊ ဆှေးနှေးမှာလားဆိုသညကှို သတငှးစကားပေးလိုကသှညဟှုသာ ထငမှှငမှိတော့သညှ။

<Zawgyi>

ပဈမှာလား–ရပမွှာလား– ဆှေးနှေးမှာလား

မငွးရနနွိုငွ

၂၀၁၉ ဩဂုတလွအတှငွး တိုကပွှဲမှား ဖောဆွောငခွဲ့သော ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့ဖှဈသညွ့ ကိုးကနွ့အဖှဲ့(MNDAA) ၊ တအာငွးအဖှဲ့(TNLA) ၊ ရခိုငအွဖှဲ့(AA) တို့သညွ စကတွငဘွာ ၂၀ ရကတွှငွ တဈဖကသွတအွပဈရပစွဲကှောငွး ကှညောလိုကသွညွ။

၎င်းငျးငြးငွးတို့၏ ကှညောခကှတွှငွ “ပှညတွှငွးစဈပှဲမှား ရပတွနွ့ပှီး အပဈအခတရွပဆွိုငွးရေးစာခှုပွ (Bilateral Ceasefire Agreement) သဘောတူလကမွှတရွေးထိုးနိုငမွညွ့ တှေ့ဆုံဆှေးနှေးညှိနှိုငွးရေးလုပငွနွးမှားကို လကတွှေ့ကကှ၊ ထိထိရောကရွောကွ ဆောငရွှကနွိုငရွနနွှငွ့ လကရွှိဖှဈပှားနသေော တိုကပွှဲမှား လှှော့ခရှပတွနွ့နိုငရွနအွလို့ငှာ တဈဖကသွတအွပဈအခတရွပဆွိုငွးခှငွးအား ၂၀၁၉ ခုနှဈ ဒီဇငဘွာလ ၃၁ ရကအွထိ ထပမွံကှညောလိုကသွညွ”ဟု ဖောပွှထားသညွ။

ယခု ကှညောခကှမွတိုငခွငကွပငွ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့သညွ စကတွငဘွာ ၉ ရကမွှ အောကတွိုဘာလ ၈ ရကအွထိ တဈလတာ တဈဖကသွတအွပဈရပစွဲကှောငွး ကှညောခဲ့သညွ။  ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့က ထိုသို့ တဈဖကသွတအွပဈရပစွဲကှောငွး ကှညောထားသောလွညွး ထိုကာလမှားအတှငွး တပမွတောနွှငွ့ တိုကပွှဲမှား ဆကလွကဖွှဈပှားခဲ့သညွ။

တိုကပွှဲဖှဈပှားရခှငွး အကှောငွးတရားမှာ ဩဂုတလွ ၁၅ ရကနွေ့တှငွ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့က ပှငွဦးလှငမွှို့ရှိ တပမွတောနွညွးပညာတကကြသိုလွ၊ နောငခွှိုမှို့အထှကွ ပှငွဦးလှငတွိုးဂိတွ၊ နောငခွှိုမှို့နယရွှိ ဂုတတွှငွးရဲစခနွး၊ ကှောကမွဲမှို့အထှကွ နောငခွှိုတိုးဂိတွ၊ မူးယဈဆေးဝါးစဈဆေးရေးဂိတနွှငွ့ နယမွှခေံတပရွငွးဌာနခှုပတွဈခုတို့ကို တိုကခွိုကခွဲ့ခှငွးကှောငွ့ ဖှဈသညွ။ ထိုသို့ တိုကကွှကဖွောဆွောငလွိုကခွှငွးသာမက အမှားပှညသွူအသုံးပှုလကှရွှိသညွ့ လမွးတံတားမှားအား မိုငွးဆှဲခှငွး၊ ကုနတွငယွာဉမွှားအား မီးရှို့ခှငွးမှားလညွး ပှုလုပခွဲ့သေးသညဟွု သတငွးမှားတှငွ ဖတရွှုရသညွ။ ထိုလုပဆွောငခွကှမွှားကပငွ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့နှငွ့ တပမွတောတွို့အကှား တိုကပွှဲမှား ဆကလွကဖွှဈပှားရခှငွး ဖှဈသညွ။

ယခုတိုကပွှဲမှား မဖှဈပှားခငွ တပမွတောဘွကကွ NCA လကမွှတရွေးထိုးရနွ ကနှရွှိနသညွေ့ တိုငွးရငွးသားလကနွကကွိုငအွဖှဲ့မှား ဖိအားမရှိဘဲ လှတလွပစွှာ ငှိမွးခမွှးရေး ဆှေးနှေးဆောငရွှကနွိုငရွနအွတှကဟွုဆိုကာ ရခိုငပွှညနွယမွှအပ စဈတိုငွးဒသကှေီးငါးခုတှငွ အပဈရပစွဲပေးခဲ့သညွ။ အပဈရပကွာလမှားအဖှဈ ပထမအကှိမတွှငွ ၂၀၁၈ ခုနှဈ ဒီဇငဘွာ ၂၁ ရကမွှ ၂၀၁၉ ခုနှဈ ဧပှီ ၃၀ ရကအွထိ၊ ဒုတိယအကှိမအွဖှဈ မလေ ၁ ရကမွှ ဇှနွ ၃၀ ရကအွထိ၊ တတိယအကှိမအွဖှဈ ဇူလိုငွ ၁ ရကမွှ ဩဂုတွ ၃၁ ရကအွထိ အသီးသီးသတမွှတပွေးခဲ့သညွ။

ပှညတွှငွးပဋိပကခြမှားနှငွ့ စဈပှဲမှားအကှောငွး သုတသနပှေုနသညွေ့ ငှိမွးခမွှးရေးနှငွ့ လုံခှုံရေးဆိုငရွာ မှနမွာအငစွတီကှူ(MIPS) က  တပမွတောွ၏ အပဈရပကွာလမှားအတှငွး တှေ့ရှိခကှမွှားကို ဩဂုတွ ၁၅ ရကကွ ထုတပွှနခွဲ့သညွ။

MIPS ၏ တှေ့ရှိခကှအွရ ၂၀၁၉ ခုနှဈ၊ ဇူလိုငလွတှငွ လကနွကကွိုငထွိတှေ့မှု (Armed Clashes) ၆၇ ကှိမွ၊ မိုငွးနှငွ့ ဒသနြတေရ လကလွုပမွိုငွး အသုံးပှုတိုကခွိုကမွှု (Improvised Explosive Devices Attacks) ၅ ကှိမွ၊ စုစုပေါငွး လကနွကကွိုငပွဋိပကခြ (Armed Incidents) ၇၂ ကှိမွ ဖှဈပှားခဲ့ပှီး ဇှနလွကထကွ ပဋိပကခြဖှဈစဉအွရအတှကွေ လှော့နညွးခဲ့သညွ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငွး မိုငွးနှငွ့ ဒသနြတေရ လကလွုပမွိုငွး အသုံးပှု တိုကခွိုကမွှုဖှဈစဉွ အရအတှကေမွှာ ဇူလိုငလွတှငွ အနညွးဆုံးဖှဈသညကွို တှေ့ရှိရသညဟွု ဖောပွှထားသညွ။

ထို့အပှငွ တပမွတောနွှငွ့ AA အဖှဲ့တို့ အကှား ဖှဈပှားလကှရွှိသညွ့ လကနွကကွိုငထွိတှေ့မှု အရအတှကေမွှာလညွး ယခငွ ဇူလိုငလွနှငွ့ ကှာခှားမှု မရှိသညကွိုလညွး တှေ့ရသညဟွု ဖောပွှထားသညွ။ တပမွတောသွညွ ရှမွးပှညနွယရွှိ TNLA ၊ KIA ၊ MNDAA အဖှဲ့တို့၏ ကငွးတပစွခနွးမှားအား တိုကခွိုကမွှုမှား ပှုလုပခွဲ့သောလွညွး ကခငှပွှညနွယတွှငမွူ တိုကပွှဲမှား မတှေ့ရဟု ဖောပွှထားသညွ။

တဈနိုငငွံလုံးတှငွ ရှမွးပှညနွယွ၊ ကှတခွိုငမွှို့နယတွှငွ လကနွကကွိုငွ ထိတှေ့မှု အကှိမရွေ အမှားဆုံး ဖှဈပှားခဲ့သညကွို တှေ့ရပှီး တိုကပွှဲအမှားစုမှာ တပမွတောနွှငွ့ TNLA တို့ အကှား ဖှဈပှားခှငွး ဖှဈသညွ။ ရခိုငပွှညနွယွ ကှောကတွောနွှငွ့ ဘူးသီးတောငမွှို့နယမွှားသညွ တိုကပွှဲဖှဈပှားမှု ဒုတိယနှငွ့ တတိယအမှားဆုံး မှို့နယမွှားဖှဈသညဟွု ဖောပွှထားသညွ။

ယခု တိုကပွှဲမှားသညွ တပမွတောဘွကကွ နယမွှရှငွေးလငွးသညွ့ တိုကပွှဲငယမွှားသာ ဖှဈသညဟွု သုံးသပခွကှမွှားလညွး ရှိသညွ။ လတတွလော ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့ဘကမွှ ထုတပွှနသွညွ့သတငွးမှားနှငွ့ တပမွတောဘွကမွှ ထုတပွှနသွညွ့ သတငွးမှားအရ TNLA ၏ နယမွှမှေားကို တပမွတောကွ ပိုမိုအာရုံစိုကွ၍ တိုကပွှဲဆငနွှှဲနသညကွေို တှေ့ရသညွ။

ယငွးအခှအနမှေေားအတှငွးမှာပငွ ဩဂုတွ ၃၁ ရကနွေ့တှငွ အမှိုးသားပှနလွညသွငွ့မှတရွေးနှငွ့ ငှိမွးခမွှးရေးဗဟိုဌာန (NRPC) နှငွ့ မှောကပွိုငွးမဟာမိတလွေးဖှဲ့ဖှဈသညွ့ ကခငှအွဖှဲ့(KIO) ၊ ကိုးကနွ့အဖှဲ့(MNDAA) ၊ တအာငွးအဖှဲ့(TNLA) ၊ ရခိုငအွဖှဲ့(AA) တို့သညွ ကှိုငွးတုံမှို့၌ တှေ့ဆုံဆှေးနှေးခှငွ့ ရခဲ့သညွ။ ယငွးဆှေးနှေးပှဲ၏ အကှိုးရလဒအွဖှဈ ယခငအွပဈရပပွေးခဲ့သညွ့ စဈတိုငွးဒသကှေီးငါးတိုငွးတှငွ စကတွငဘွာ ၂၁ ရကနွေ့အထိ တပမွတောကွ အပဈရပကွာလ သကတွမွးတိုးပေးခဲ့သညွ။

ထိုတိုငွးရငွးသား လကနွကကွိုငလွေးဖှဲ့နှငွ့ အစိုးရတို့ ၂၀၁၉ ခုနှဈ ဖဖေေါဝွါရီ ၂၅ ရကတွှငွ တရုတနွိုငငွံ ကူမငွးမှို့၌လညွးကောငွး၊ ဧပှီ ၃၀ ရကတွှငွ မူဆယမွှို့၌လညွးကောငွး၊ ဇှနွ ၃၀ ရကတွှငွ မိုငွးလားမှို့၌လညွးကောငွး တှေ့ဆုံဆှေးနှေးထားပှီးဖှဈသညွ။ ထို့ပှငွ စကတွငဘွာ ၁၇ ရကနွေ့တှငလွညွး အစိုးရကိုယစွားလှယအွဖှဲ့နှငွ့ မှောကပွိုငွးမဟာမိတလွေး

ဖှဲ့တို့ ကှိုငွးတုံမှို့မှာပငွ ဆှေးနှေးခဲ့ကှပှနသွညွ။ ယခု တှေ့ဆုံဆှေးနှေးပှဲမှာ အစိုးရဘကမွှ NRPC ဒုဥကကြဌ ရှေ့နခှေုပွဦးထှနွးထှနွးဦး၊ တပမွတောဆွှေးနှေးရေးအဖှဲ့ခေါငွးဆောငအွဖှဈ ဒုတိယဗိုလခွှုပကွှီးရာပှညွ့နှငွ့ တပမွတောအွရာရှိအဖှဲ့ဝငွ နှဈဦး ဦးဆောငတွကရွောကခွဲ့သညွ။ NRPC ဒုဥကကြဋဌြနှငွ့ ဒုတိယဗိုလခွှုပကွှီးရာပှညွ့ ဦးဆောငသွညွ့ တပမွတောအွရာရှိကှီးမှား တကရွောကသွညမွှာ ထူးခှားခကှဖွှဈသညွ။

ထိုတှေ့ဆုံဆှေးနှေးပှဲပှီးနောကွ သုံးရကအွကှာတှငွ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့က ယခုနှဈကုနအွထိ တဈဖကသွတအွပဈရပစွဲကှောငွး ကှညောခကှထွှကပွေါလွာခဲ့ခှငွး ဖှဈသညွ။ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့၏ တဈဖကသွတအွပဈရပကွှညောခကှမွှာ တပမွတောွ၏ အပဈရပကွှညောထားသညွ့ သကတွမွးကုနဆွုံးရနွ တဈရကအွလိုတှငွ ထပမွံကှညောခဲ့ခှငွး ဖှဈသညွ။ ထိုအခကှကွပငွ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့အနဖှငွေ့ စဈတိုကလွိုခှငွးမရှိဘဲ ဆှေးနှေးလိုသညွ့ သဘောထားကို ပှသလိုကခွှငွး ဖှဈသညွ။ သို့သောွ တပမွတောကွ အပဈရပသွကတွမွးတိုးခှငွးမရှိတော့သညမွှာ တိုကပွှဲမှား ဆကလွကဖွှဈပှားမညဆွိုသညွ့ သဘောပငွ ဖှဈသညွ။

NCA လကမွှတထွိုးထားသညွ့ တိုငွးရငွးသားလကနွကကွိုငွ ၁၀ ဖှဲ့ အတှကလွညွး ငှိမွးခမွှးရေးမှာ အားရစရာမကောငွးလှသေးပေ။ ကနှရွှိနသညွေ့ တိုငွးရငွးသားလကနွကကွိုငမွှားမှာလညွး အစုလိုကွ အပှုံလိုကွ ဆှေးနှေးနရသညွေ့အတှကွ ခရီးမတှငလွှပေ။ အမှနတွကယတွှငွ အပဈအခတွ ရပစွဲရေး ဆှေးနှေးမညဆွိုပါက အစိုးရနှငွ့ တိုငွးရငွးသားလကနွကကွိုငအွဖှဲ့တို့အကှား တဈဖှဲ့ခငွှး ဆှေးနှေးညှိနှိုငွးပှောဆိုပါက ပိုမိုအလုပဖွှဈပလေိမွ့မညွ။ အဘယကွှောငွ့ဆိုသောွ နယမွှသဘေောသဘာဝမတူညီခှငွး၊ တဈဖှဲ့ခငွှးစီ၏ ရညရွှယခွကွှ၊ ခံယူခကွှ မတူညီခှငွးတို့ကှောငွ့ ဖှဈသညွ။ ထို့ပှငွ နိုငငွံရေးရညမွှနွးခကှမွှားမှာလညွး ကှဲလှဲနသညွေ့အတှကွ ယဘေုယှ‌ဆှေးနှေး၍ ရကောငွးရနိုမညဖွှဈသညွ။ သို့သောွ တဈဖှဲ့ခငွှးစီ၏ လိုအပခွကှမွှားကို အစုလိုကွ အပှုံလိုကွ ဆှေးနှေးမညဆွိုပါက အခကအွခဲမှား ပေါလွာနိုငသွညွ။ တဈဖှဲ့ခငွှး(Bilateral) မညှိနှိုငွးနိုငပွါက မလှယကွူလှပေ။

ရခိုငပွှညနွယတွှငွ တိုကပွှဲမှား ရပတွနွ့နိုငဖွို့အတှကွ တပမွတောနွှငွ့ AA အဖှဲ့ တိုကရွိုကညွှိနှိုငွးမှသာ ရပလေိမွ့မညွ။ ရခိုငပွှညနွယတွှငွ ဖှဈပှားနသညွေ့ တိုကပွှဲမှားမှာ နိုငငွံရေးပှူနာမဟုတဘွဲ တပနွရောခထှားရေး ပှူနာသာ ဖှဈသညွ။ တဈနညွးအားဖှငွ့ ဆိုရပါမူ စဈရေးကိဈစသာ ဖှဈသညွ။ စဈရေးကိဈစဖှဈသညွ့အတှကွ စဈရေးနှငွ့သကဆွိုငသွညွ့ တပမွတောနွှငွ့ AA အဖှဲ့တို့ တိုကရွိုကညွှိနှိုငွးသငွ့သညွ။

ကခငှပွှညနွယအွတှကမွူ တပမွတောကွ အပဈရပကွှညောပှီးနောကွ ၂၀၁၈ ခုနှဈအတှငွး တိုကပွှဲအနညွးငယွ ဖှဈပှားသညကွလှဲ၍ တိုကပွှဲကှီးမှား ဖှဈပှားခှငွး မရှိတော့ပေ။ ၂၀၁၉ ခုနှဈအတှငွး တိုကပွှဲဖှဈပှားခှငွး လုံးဝမရှိတော့ပေ။ အစိုးရဘကမွှ ကိုယစွားလှယတွဈခှို့ကလညွး KIO အနဖှငွေ့ NCA လကမွှတရွေးထိုးရနွ နီးစပလွာပှီဟု ထုတဖွောပွှောဆိုလာခှငွးမှားရှိသညွ။ ထို့ပှငွ လတတွလော  ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့နှငွ့ တပမွတောတွို့အကှား ဖှဈပှားနသညွေ့ တိုကပွှဲမှားတှငလွညွး KIO က လကရွှောငနွသညကွေို တှေ့ရသညွ။ ထို့ကှောငွ့ KIO အနဖှငွေ့ မကှာခငအွခှိနတွှငွ  NCA လကမွှတရွေးထိုးလာဖှယွ ရှိသညဟွု မှှောမွှနွးရသညွ။

တပမွတောဘွကမွှ အပဈအခတရွပစွဲရေး ကှညောပှီးနောကွ ရှမွးပှညနွယွ(မှောကပွိုငွး)တှငလွညွး တိုကပွှဲတောတွောမွှားမှားလှှော့ကသှှားသညွ။ သို့သောွ ရှမွးမှောကဒွသတှငေမွူ ဇူလိုငလွမှစတငကွာ တိုကပွှဲတခှို့ ပှနလွညကွှားသိခဲ့ရသညွ။ ထိုတိုကပွှဲမှားမှာ သတမွှတနွယမွှမှေ နယမွှကှှေံသညွ့ ပှူနာမှားဖှဈသညဟွူ၍လညွး ကှားရသညွ။

ထိုသို့ တိုကပွှဲမှား ကှိုကှားကှိုကှား ကှားနဆေဲအခှိနမွှာပငွ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့က ပှငွဦးလှငမွှို့ရှိ တပမွတောနွညွးပညာတကကြသိုလကွို ရညရွှယတွိုကခွိုကလွိုကသွညွ့အတှကွ အခှအနမှေေား ပိုမိုဆိုးရှားသှားခဲ့ရတော့သညွ။

ယခုအခှိနတွှငွ ညီနောငမွဟာမိတသွုံးဖှဲ့က တဈဖကသွတအွပဈရပစွဲလိုကပွှီဖှဈသောလွညွး တပမွတောဘွကကွတော့ အပဈရပသွကတွမွးတိုးပေးသညကွို မတှေ့ရတော့သညွ့အတှကွ တိုကပွှဲမှား ဆကလွကဖွှဈပှားလာမညကွို စိုးရိမမွိတော့သညွ။ ပှီးခဲ့သညွ့ရကပွိုငွးအတှငွးက တပမွတောွ၏ သတငွးထုတပွှနခွကွှ တဈရပတွှငွ TNLA အဖှဲ့ ခှကေုပယွူထားသညွ့ စခနွးတဈခုအား တပမွတောမွှ သိမွးပိုကလွိုကသွညဟွု ဖောပွှထားသညွ။ ထိုအခှအနကေေို ထောကရွှုရလှှငွ တပမွတောအွနဖှငွေ့ တိုငွးရငွးသားလကနွကကွိုငအွဖှဲ့မှားကို ပဈမှာလား၊ ရပမွှာလား၊ ဆှေးနှေးမှာလားဆိုသညကွို သတငွးစကားပေးလိုကသွညဟွုသာ ထငမွှငမွိတော့သညွ။