(အယ္ဒီတာေတြ႔ဆုံေမးျမန္းသည္)
(၁၉၄၈ ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးေနာက္ပိုင္း တိုင္းရင္းသားမ်ားေမွ်ာ္လင့္သည့္ ကိုယ္ပိုင္ျပ႒ာန္းခြင့္၏တစ္စိတ္တစ္ပိုင္ျဖစ္ ေသာ တိုင္းရင္းသားစာေပသင္ၾကားခြင့္မွာ ေခတ္အဆက္ဆက္ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ရသည္ဟုဆိုႏိုင္ၿပီး မိမိလူမ်ိဳးအလိုက္ကိုယ့္နည္းကိုယ့္ဟန္ ျဖင့္ စာေပမေပ်ာက္ဆုံးေရးအတြက္တစ္ပိုင္တစ္ႏိုင္သင္ၾကားေရးသာရွိခဲ့သည္ဟုဆိုႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ အကန္႔အသတ္ မ်ားစြာရွိေနခဲ့ၿပီး တိုင္းရင္းသားမ်ားအေနျဖင့္လည္း မိမိတို႔၏စာေပကို တရားဝင္(စာသင္ခ်ိန္အတြင္း)သင္ၾကားခြင့္ရေရးႏွင့္ အစိုးရ၏အေထာက္အပံ့ရရွိေရးကို ေခတ္အဆက္ဆက္ေတာင္ဆိုလာခဲ့သည္ကို ေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္(လြတ္ လပ္ေရးရသည္မွ(၆၅)ႏွစ္အၾကာ)တြင္ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရမွ တိုင္းရင္းသားစာေပကို စာသင္ခ်ိန္အတြင္းမူလတန္ းအဆင့္ထိ သင္ၾကားခြင့္ျပဳခဲ့ရာ တိုင္းရင္းသားစာေပသင္ၾကားေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ လတ္တေလာႀကံဳေတြ႔ေနရသည့္ အေျခ အေနကို သိရွိႏိုင္ရန္အတြက္ ကရင္စာေပႏွင့္ယဥ္ေက်းမႈေကာ္မတီ ဥကၠ႒ႏွင့္ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းမႈကို ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။)
တိုင္းရင္းသားစာေပလွဳပ္ရွားမႈကိုေျပာရမယ္ဆိုရင္ ကိုယ္တို႔လူပ်ိဳဘဝ၊ ေက်ာင္းသားဘဝကတည္းကစခဲ့တာေပါ့။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းကဆိုရင္ ကရင္စာေပတိုးတက္ေရးဆိုၿပီး အဓိကဦးေဆာင္ဦးရြက္ျပဳခဲ့တာဘုန္းႀကီးေတြက စလုပ္ခဲ့တာရွိတယ္။ အဲဒီတုန္းက အေရွ႕ပိုးကရင္စာေပကို ေဖာ္ထုတ္ဖို႔၊ သင္ၾကားဖို႔ဆိုၿပီး စလုပ္ခဲ့ၾကတဲ့ေနရာမွာ ကိုယ္တို႔လည္း အတိုင္းအတာတစ္ခုထိပါခဲ့တာေပါ့။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း(၅၀)ေလာက္က ေပါ့။အဲဒီကေနတစ္ဆင့္ဆစ္ဆင့္လုပ္လာခဲ့တာ စာသင္ေက်ာင္းေတြမွာ သင္ၾကားခြင့္ မရခင္တုန္းက ေႏြရာသီလိုမ်ိဳးမွာ ေက်းရြာေတြဆင္းၿပီး သင္တန္းေတြနဲ႔သင္ၾကားတာေတြရွိပါတယ္။ ရြာတိုင္း ေတာ့မဟုတ္ဘူးေပါ့။ အဲဒီမွာလည္း သင္ၾကားေရးစာအုပ္ေတြကို ဆရာေတာ္မ်ားက အဓိကထားေရး ဆြဲၾကပါတယ္။ေနာက္ပိုင္းမွာမွ လူပုဂၢိဳလ္ေတြလည္းေရးလာႏိုင္ၾကတယ္ေပါ့။
၂၀၁၃ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ အေျခခံပညာမူလတန္းအဆင့္မွာ ေက်ာင္းခ်ိန္အတြင္းသင္ၾကားဖို႔ ခြင့္ျပဳလာပါတယ္။ ကိုယ္တို႔ လည္း အင္တိုက္အားတိုက္ပါဝင္လွဳပ္ရွားၾကတယ္ဆိုပါေတာ့။ သို႔ေသာ္ အခုအေျခအေနက ပညာေရး႒ာနရယ္၊ သက္ဆိုင္ ရာေက်းရြာအဆင့္ ရပ္မိရပ္ဖေတြရယ္၊ အရင္ကတည္းက ကရင္စာေပသင္ၾကားေရးအားစိုက္လုပ္ခဲ့ၾကတဲ့ ဆရာေတာ္သံဃာေတာ္ေတြက အခုသင္ၾကားေရးစနစ္(လုပ္ထုံးလုပ္နည္း)ကို ဂဃနဏမသိဘူးျဖစ္ေနတယ္။ ဒီအေပၚမွာ ကိုယ္တို႔ကလည္း တက္ႏိုင္သေလာက္သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ မွ်ေဝေပးတယ္ဆိုေပမယ့္ ထင္သေလာက္ေတာ့ ေအာင္ျမင္မႈမရွိေသးဘူးဆိုရမယ္။ ဆိုလိုတာက ဒီကိုယ့္စာေပေပါ့၊ ကရင္စာေပကို ဘာေၾကာင့္သင္ ၾကားရသလဲဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္သိဘူးျဖစ္ေနတယ္လို႔ေျပာရမယ္။ ေနာက္ စာေပမရွိရင္ ကိုယ့္လူမ်ိဳးရဲ႕ ယဥ္ ေက်းမႈေတြ အေျခားရိုးရာဓေလ့ေတြ၊ မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြပါ ေပ်ာက္သြားႏိုင္တယ္ဆိုတာ သူတို႔ သေဘာမေပါက္ဘူးျဖစ္ေနတယ္။ ေျပာရရင္ ဗမာစာနဲ႔ပဲ မွတ္တမ္းတင္တယ္။ ဒီေတာ့ စဥ္းစားၾကည့္ေလ ကရင္ကဗ်ာေတြ၊ လကၤကာေတြကို ဗမာစာနဲ႔မွတ္တမ္းတင္မယ္ ဆိုပါစို႔၊ တကယ့္မူရင္းအႏွစ္သာရကိုထိထိမိမိျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လုပ္ႏိုင္မွာ တုန္း။ ဒါကေတာ့ ပညာရွင္လည္းဝန္ခံရတဲ့အေနအထားပဲေလ၊ တိုက္ရိုက္အဓိပၸါယ္ကိုမရႏိုင္ဘူး၊ ဆီေလ်ာ္တဲ့အဒီပၸါယ္ပဲ ရ ႏိုင္တယ္ေပါ့။
အဓိကရင္ဆိုင္ေနရတဲ့အခတ္အခဲကို ေျပာရရင္ ကိုယ္တို႔ကိုယ္တိုင္အစြဲေလးေတြရွိေနတဲ့ကိစၥေပါ့။ ကိုယ္တို႔ကရင္ေတြဆို တာလည္း အမ်ားႀကီးရွိတာကို ပိုးကရင္၊ အေရွ႕ပိုးကရင္၊ စေကာကရင္ ႕႕႕ စတာေတြေပါ့။ အဲဒီမွာ ကိုယ့္စာမွကိုယ့္စာျဖစ္ ေနတာေတြက အမ်ားႀကီး။ ဒီေတာ့ ကိုယ္တို႔ဘက္ကလည္း ဒီအေပၚမွာ ကိုယ့္လူမ်ိဳးအခ်င္းခ်င္းၾကားမွာစိတ္ဝမ္းကြဲတာေတြ မျဖစ္ေစခ်င္ဘူး၊ ဒီေတာ့ ဒီကရင္စာေပသင္ၾကားေရးကို ဘယ္လိုျပန္လုပ္ရသလဲဆိုရင္ သက္ဆိုင္ရာေက်းရြာအလိုက္ ရပ္ ရြာေတြမွာရွိတဲ့ ရပ္မိရပ္ဖေတြရဲ႕ သေဘာထားဆႏၵအရသာသင္ၾကားပါ၊ ဟိုစာကိုေတာ့သင္ရမယ္၊ ဒီစာကိုေတာ့ မသင္ရဘူး ဆိုတာမ်ိဳးေတာ့ မျဖစ္ေစခ်င္ဘူးလို႔ လုပ္လိုက္ရတယ္။ အဲဒါေလးက မဆိုးဘူးလို႔ေတာ့ေျပာရမယ္၊ အခုနည္းနည္းေျပလည္ လာတဲ့သေဘာေတာ့ရွိလာတယ္။ အရင္ကဆိုလုံးလုံးအဆင္မေျပတာေတြရွိခဲ့တယ္၊ ဟိုစာပဲသင္ရမယ္၊ ဒီစာကိုမသင္ရဘူး လုပ္ေနၾကတာနဲ႔ ဘာမွအလုပ္မျဖစ္ခဲ့ဘူးေလ။
ေနာက္တစ္ခ်က္က အစိုးရ(ပညာေရး႒ာန)အပိုင္းေပါ့။ တိုင္းရင္းသားစာေပေတြကို အေျခခံပညာမူလတန္းအဆင့္မွာ သင္ ၾကားရမယ္ဆိုတဲ့အခါ ဘယ္လိုဘယ္နည္းသင္ၾကားရမယ္ဆိုတာ အဆင့္ဆင့္ညႊန္ၾကားခ်က္ေပးတာ နည္းနည္းေႏွာင့္ေႏွး တယ္လို႔ ေျပာခ်င္တယ္။ အဲဒီအျပင္ အားစိုက္မႈေလ်ာ့ရဲတယ္၊ ၿပီးစလြယ္ပဲ ကဲ သင္ၾကေတာ့ ဆိုသလိုျဖစ္ေနတယ္။ အဆင့္ ဆင့္ညႊန္ၾကားတယ္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ သက္ဆိုင္ရာ ျပည္နယ္ပညာေရးမွဴး၊ ခရိုင္၊ ၿမိဳ႕နယ္ပညာေရးမွဴး၊ အဲဒီကတစ္ဆင့္ သက္ ဆိုင္ရာ စာသင္ေက်ာင္း၊ သင္ၾကားမယ့္ဆရာအထိေပါ့။ အဲဒီလိုဆင့္ကဲဆင့္ကဲ ညႊန္ၾကားခ်က္ေပးတဲ့ေနရာမွာ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ျပႆနာ ေတြအနည္းအက်ဥ္းရွိတယ္။
ဥပမာ အခုေလာေလာဆယ္ ကိုယ္တို႔ ႀကံဳေနရတာဆိုရင္ တိုင္းရင္းသားစာေပသင္ၾကားေရးဆရာအတြက္ တစ္လခ်ီးျမွင့္ေငြ (၃၀၀၀၀)ရတယ္ဆိုတာရွိတယ္။ အရင္ႏွစ္(၂၀၁၈)ကတည္းကသင္လာတဲ့သူေတြက ဆက္ရေနတယ္ေပါ့။ အခ်ိဳ႕က ဘာျဖစ္သလဲဆိုရင္ ႏွစ္စဇြန္လကတည္းကတက္တယ္။ ျပည္နယ္ပညာေရးက တိုင္းရင္းသားစာေပသင္ၾကားေရးဆရာ စာ ရင္းပို႔ပါလို႔ ညႊန္ၾကားခ်က္လာတဲ့အခါ ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးမရွိခိုက္နဲ႔ႀကံဳတဲ့ေက်ာင္းက သင္ၾကားေရးဆရာေတြစာရင္းက ပါမလာဘူး။ ဒီေတာ့ဘာျဖစ္သလဲဆိုရင္ ခ်ီးျမွင့္ေငြခ်က္ခ်င္းမရႏိုင္ဘူးျဖစ္သြားတယ္။ အခ်ိဳ႕က တစ္လႏွစ္လေနာက္က်တာ ရွိတယ္။ အခ်ိဳ႕က ၿပီးခဲ့တဲ့ ဇြန္လကဟာ အခုထိ( ၂၀၁၉ ဇန္နဝါရီလ) မရၾကေသးဘူး။ အဲဒါေလးေတြရွိပါတယ္။ ျဖစ္တာက အထက္က ရီပို႔ေတာင္းတာက ေက်ာင္းမဖြင့္ခင္ေမလဆိုေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္စာသင္ေက်ာင္းေတြမဖြင့္ေသးေတာ့ နယ္ခံမဟုတ္တဲ့ တာဝန္ရွိတဲ့သူေတြ/ေက်ာင္းအုပ္ႀကီးေတြကမေရာက္ၾကေသးေတာ့ အလြဲလြဲအေခ်ာ္ေခ်ာ္ေတြျဖစ္သြား တာေပါ့။ ဒီေတာ့ ဒါေလးေတြက ဘယ္သူ႔ဆီမွာတာဝန္ရွိသလဲ၊ ၿမိဳ႕နယ္ပညာေရးမွဴးလား၊ သက္ဆိုင္ရာေက်ာင္းအုပ္ဆရာႀကီးေတြလားေပါု၊ အဲဒါေလးေတြကိုအခ်ိန္မီေျဖရွင္းဖို႔လိုတယ္။
တိုင္းရင္းစာေပသင္ၾကားေရးအတြက္ အျခားအခတ္အခဲေလးေတြလည္း ရွိတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီအခတ္အခဲေလးေတြကို ေျဖရွင္းဖို႔ဆိုရင္၊ ၿပီးေတာ့ တိုင္းရင္းသားစာေပကို ပိုမိုက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔သင္ၾကားႏိုင္ဖို႔ဆိုရင္ အစိုးရဘက္ကကူညီေထာက္ပံ့ ေပးရမယ့္အရာေတြအမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ အစိုးရဆိုတဲ့ေနရာမွာ ပညာေရး႒ာနတာဝန္ရွိ ပုဂၢိဳလ္ေတြေပါ့။ ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ ေနျပည္ေတာ္ကတာဝန္ရွိသူမ်ားေပါ့။ သူတို႔ရဲ႕လုပ္ပုံကိုင္ပုံေတြက အရင္တုန္းကႀကိဳးနီ စနစ္လိုပဲ။ ကုန္ကုန္ေျပာရရင္ အျခားျပည္နယ္ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္အကုန္လုံးကိုေတာ့ မဆိုလိုဘူး၊ ကိုယ္တို႔ကရင္ျပည္နယ္ဝန္ႀကီး ခ်ဳပ္က လွဳပ္လို႔ကိုမရဘူးျဖစ္ေနတာေတြ႔ရတယ္၊ ဒီကရင္စာေပသင္ၾကားေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ေပါ့။ သင္ၾကားေရးဆရာ ေရြး ခ်ယ္တာ၊ ခန္႔အပ္တာကအစ။ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကိုယ္တိုင္ကို ထဲထဲဝင္ဝင္မကိုင္တြယ္ႏိုင္ဘူး။ ဒီလိုပဲေတြ႔ေနရတယ္။ ဆိုေတာ့ လုပ္ပိုင္ခြင့္ေပးရမွာေပါ့။ ဒီေတာ့ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ကအစ၊ လူမႈေရးဝန္ႀကီး၊ ပညာေရးဌာနတာဝန္ရွိသူေတြ၊ သက္ဆိုင္ရာေက်းရြာ အဆင့္ရပ္မိရပ္ဖေတြ၊ ေက်ာင္းဆရာ/မတြအားလုံး ညွိညွိႏိႈင္းႏိႈင္းေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ၿပီးေတာ့ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွ ရလဒ္ေကာင္း ရလာမွာေပါ့။
ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ အဖြဲ႔အစည္းဆိုင္ရာမွတ္ပုံတင္ျခင္းကိစၥ၊ ကိုယ္တို႔ကရင္အဖြဲ႔အစည္းေတြအတြက္ အခတ္အခဲရွိ တယ္။ အျခားေနရာေတြမွာလည္းရွိေကာင္းရွိမယ္။ ကိုယ္တို႔ ကရင္မွာျဖစ္ေနတာက အသင္းအဖြဲ႔ဆိုင္ရမွတ္ပုံတင္ကို အစိုးရ ရဲ႕ေပၚလစီကိုက မွတ္ပုံတင္လိုကတင္ႏိုင္တယ္၊ မတင္ခ်င္ရင္လည္းရတယ္ဆိုေတာ့ တို႔ကမတင္ဘူး။ ဘာျဖစ္လို႔မတင္လဲ ဆိုရင္ ကရင္စာေပအသင္းကလြတ္လပ္စြာသီးျခားရပ္တည္တဲ့အသင္းျဖစ္ရမယ္ဆိုၿပီးမူခ်ထားတာရွိတယ္။ လူပုဂၢိဳလ္/အ သင္းအဖြဲ႔/ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႔အစည္း ဘယ္အရာရဲ႕လႊမ္းမိုးမႈကိုမွလက္ခံဘူး။ ၿပီးေတာ့ ဒီအသင္းအေပၚ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ အျမတ္ထုတ္တာကိုလက္မခံဘူးေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ မွတ္ပုံမတင္ျဖစ္တာ။ ကိုယ္တို႔ ဒီေန႔ရပ္တည္လာတာဆိုတာလည္း ကိုယ့္ဟာကိုယ္ရပ္တည္လာတာဆိုပါေတာ့၊ အခုျမင္ေနရတဲ့ အေဆာက္အဦကအစ၊ ကိုယ့္နည္းကိုယ့္ဟန္နဲ႔ စုေဆာင္းၿပီး ေဆာက္ထားတာေတြေပါ့။ ကေန႔ထိ အစိုးရရဲ႕ အေထာက္အပံ့လည္းမယူခဲ့ဘူး။
အခုက ကရင္စာေပသင္ၾကားေရးအစိုးရက ေထာက္ပံ့ေပးမယ္၊ စာေပအသင္းေတြမွတ္ပုံတင္ရမယ္၊ အဲဒါမွ ေထာက္ပံ့ေငြရ မယ္ ဆိုတာျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီမွာလည္း ကိုယ္တို႔ရဲ႕မူနဲ႔မကိုက္ေတာ့ျပန္ဘူး။ ဒီေတာ့ေစာေစာကေျပာသလို လႊမ္းမိုးမႈကို မခံခ်င္လို႔ ကိုယ္တို႔ကမွတ္ပုံမတင္တာေလ၊ ဆိုတဲ့အခါမွာ ႏွစ္ပိုင္းျပန္စဥ္းစားရျပန္တယ္။ ပထမတစ္ပိုင္းကအရင္လို ေႏြရာ သီသင္တန္းလိုမ်ိဳးကိုေတာ့ ေစတနာရွင္ေတြရဲ႕အလ်ဴေငြေတြနဲ႔ပဲဆက္လက္ေဆာင္ရြက္မယ္ေပါ့။ ဒုတိယတစ္ပိုင္းက အခု အစိုးရပညာေရးဌာနနဲ႔ ေဆာင္ရြက္ရမယ့္အပိုင္း၊ ဒီဟာကိုေတာ့ ပညာေရးဌာနအစီအမံအတိုင္းျဖစ္ပါေစေပါ့၊ ဒီလိုေလးျပန္ လုပ္လိုက္ရတယ္။ ဆိုလိုတာက မွတ္ပုံတင္ျခင္း/မတင္ျခင္းကိစၥကလည္း အခုအေျခအေနမွာ ကိုယ္တို႔အတြက္ ျပန္သုံးသပ္ ရမယ့္သေဘာျဖစ္လာတာေပါ့ေလ။ ဒါေပမယ့္ အခုထိေတာ့ မွတ္ပုံမတင္ဘူးေပါ့။
ေနာက္ေျပာစရာတစ္ခ်က္ရွိတာက အစိုးရဘက္ကလည္းမွတ္ပုံတင္ေစခ်င္တဲ့သေဘာ အရိပ္အျမြတ္ေျပာလာတာေတြရွိ တယ္။ ကိုယ္တို႔ဘက္ကလည္း မူအရမတင္ဘူးဆိုတဲ့အခါ ႏွစ္ဘက္ေဆာင္ရြက္ရမယ့္လုပ္ငန္းေတြအထစ္အေငါ့ျဖစ္လာသ လားေပါ့ေလ။ အစိုရတာဝန္ရွိသူေတြ လႊတ္ေတာ္အပါအဝင္ေပါ့။ အစည္းအေဝးေတြဘာေတြ ေခၚတဲ့အခါလည္း ရည္ရြယ္ ခ်က္တို႔ ေဆြးေႏြးရမယ့္ေခါင္းစဥ္တို႔ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းမရွိတာေတြ႔ရတယ္။ ဒါက သူတို႔ကိုသိကၡာခ်ခ်င္လို႔ေျပတာမဟုတ္ ဘူးေနာ္။ ဒီအတိုင္းအစည္းအေဝးတက္တိုင္းမွာ ထိထိေရာက္ေရာက္ေဆြးေႏြးတာမ်ိဳး၊ ၿပီးေတာ့ စာေပသင္ၾကားေရးနဲ႔ပတ္ သက္လို႔ တစ္ခါတည္းဆုံးျဖတ္ႏိုင္တာမ်ိဳး မေတြ႔ရဘူး။ ေနာက္ပိုင္း အစည္းအေဝးဖိတ္လည္း မတက္ခ်င္ေတာ့ဘူး၊ ဒီလို ေလးေတြရွိလာတယ္ေပါ့။
ကရင္ျပည္နယ္အစိုးရအေနနဲ႔ေတာ့ ၂၀၁၃ ေနာက္ပိုင္းမွာ အကူအညီေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေပးပါတယ္။ အလွဴေငြထည့္ဝင္ တာေတြလည္းရွိပါတယ္၊ ကိုယ္တို႔ကလည္း ဝမ္းပမ္းတသာလက္ခံတာေပါ့။ ကရင္စေပသင္ၾကားေရးသင္တန္းေတြဖြင့္တယ္ ဆိုတာနဲ႔ အစစလုိအပ္ခ်က္ေတြကိုလည္း ကူညီေပးတာရွိပါတယ္။
အခု ဖက္ဒရယ္ဂ်ာနယ္ အယ္ဒီတာေမးတဲ့ကိစၥ၊ ကေလးစာသင္ၾကားတဲ့အခါမွာ မိခင္ဘာသာစကားနဲ႔ သင္ၾကားတာဟာ ပိုထိေရာက္မႈရွိတယ္၊ ႏိုင္ငံတကာမွာလည္း အဲဒီစနစ္ကိုက်င့္သုံးလာၿပီးေတာ့ေအာင္ျမင္ေနတာ ႏွစ္ေပါင္းမနည္းေတာ့ဘူး ေပါ့။ အဲဒါ ဆရာတို႔လည္းသိပါတယ္။ ကိုယ္တို႔လည္း အဲဒီစနစ္ကို က်င့္သုံးရေအာင္ဆိုၿပီးအရင္ကတည္းေျပာဆိုလာခဲ့တာ ကေန႔အထိဆိုပါေတာ့။ ဒီဟာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘယ္လိုဘယ္နည္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ရမယ္ဆိုၿပီး ကိုယ္တို႔ဆီ ပညာ ရွင္ေတြလာေဆြးေႏြးတာေတြလည္းရွိပါတယ္၊ ေျပာရရင္ NNER က ေဒါက္တာသိန္းလြင္တို႔လည္းပါတယ္။ ဖိုရမ္လုပ္ၿပီး ေတာ့ မူလတန္းအဆင့္ကေလးေတြကို ဒီမိခင္ဘာသာစကားနဲ႔ စသင္ၾကားျခင္း(Mother Tongue Base Education System)စနစ္အေၾကာင္းကို အေသးစိတ္လာရွင္းျပသြားတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ္တို႔ကရင္ျပည္နယ္အစိုးရကပဲ အာရုံမေရာက္တာလာ၊ ေနျပည္ေတာ္ကပဲ အာရုံမေရာက္တာလားမသိဘူး၊ ကေန႔အေကာင္အထည္မေဖာ္ႏိုင္ဘူးျဖစ္ေန ေသးတယ္။
ကိုယ္တို႔ကရင္ျပည္နယ္က ေဒါနေတာင္ေျခမွာရွိတဲ့ ကေလးေတြဗမာစကားမေျပာတတ္ဘူး၊ အဲလိုဗမာစကားမေျပာတတ္ တဲ့ကေလးေတြကို ေက်ာင္းမွာဗမာစာကိုဗမာစကားနဲ႔သင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ျပႆနာရွိတယ္။ ဒုတိယအခ်က္က ဗမာစကား မတတ္တဲ့ကေလးေတြကို စာသင္ဖို႔ ဗမာဆရာမေတြေရာက္လာတယ္၊ မြန္ဆရာမေတြေရာက္လာတယ္၊ ဒါလည္းျပႆနာ ပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္တို႔ဘက္ကလည္း ကေလးေတြကိုစာသင္ဖို႔ေဒသခံ ဆရာ/မေတြကိုခန္႔ေပးပါ ဆိုၿပီး တစိုက္မတ္မတ္ေတာင္းဆိုလာတာရွိတယ္။ ဒါကရွင္းပါတယ္၊ ကေလးေတြကိုယ္တိုင္လည္း ဗမာလိုသင္တာထက္ ကရင္လို သင္ရတာ ပိုစိတ္ဝင္စားၿပီး တတ္လြယ္တယ္ဆိုတာေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္ဒီကိုေရာက္လာတဲ့ ဆရာ/မေတြလည္း ေျပာရရင္ ႏွစ္ပိုင္းရွိတယ္၊ သူ႔ရဲ႕ေစတနာပိုင္းနဲ႔ အရည္အခ်င္းပိုင္းေပါ့၊ တစ္ခ်ိဳ႕ကိုေျပာတာပါ၊ အားလုံးရယ္ေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ သင္ ၾကားေရးမွာ စိတ္ပါလက္ပါမရွိတာေတြ ေျပာရရင္ေတာ့ေစတနာမပါတာေပါ့။ ေနာက္အရည္အခ်င္းပိုင္းေျပာရရင္ ခုေခတ္ ကေလးေတြ ဆယ္တန္းသာေအာင္သြားတယ္၊ သူ႔မွာအရည္အခ်င္းလို႔ ပါမလာဘူး၊ ဒါက မေအာင္မေနရ သင္ၾကားေရးစ နစ္ရဲ႕ အက်ိဳးဆက္လို႔ထင္တာပဲ။ ဒါလည္းေတာ္ေတာ္ႀကီးတဲ့ျပႆနာထဲမွာပါတယ္။ စဥ္းစားၾကည့္ေလ၊ သင္ၾကားေပးမယ့္ သူကိုယ္တိုင္က အရည္အခ်င္းမရွိတဲ့ ကိစၥ ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္စရာေကာင္းေနၿပီ။
ေနာက္တစ္ခ်က္က ေက်ာင္းသားပိုင္းေပါ့။ သူလည္းသည္အတိုင္းပဲ၊ အေျခခံပညာမွာကတည္းက ကေလးေတြကစာ ေကာင္းေကာင္းတတ္မလာဘူး၊ ဒါေပမယ့္စနစ္အရ(ရာခိုင္ႏႈန္းနဲ႔အေအာင္ေပးရတာကိုး) အတန္းေတြ ေတာက္ေလွ်ာက္ေအာင္လာတယ္၊ ကိုးတန္းမွာလည္းေအာင္လာတယ္၊ ဆယ္တန္းေရာက္လာၿပီ၊ အဲဒီမွာမွ အခတ္ေတြ႔ၿပီ၊ ဆယ္တန္းကို ဘယ္လိုသင္သင္၊ ဘယ္ႏွစ္ႏွစ္ေနေနမေအာင္ဘူးျဖစ္ေနတာ။ ဒါကိုၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ နဂိုက တည္းက ကေလးေတြနားလည္လြယ္တဲ့ မိခင္ဘာသာစကားနဲ႔ သင္ၾကားလာၿပီး တစ္ျဖည္းျဖည္းအတန္းႀကီးလာမွ ဗမာလို သင္ၾကားမယ္ဆိုရင္ ဒီလိုေတြျဖစ္မွာမဟုတ္ဘူးေပါ့။ မြန္ျပည္နယ္မွာေအာင္ခ်က္ေကာင္းတယ္ဆိုတာ ဒီသေဘာပဲ၊ သူတို႔ဆီ မွာ မြန္လိုသင္တဲ့ မြန္အမ်ိဳးသားေက်ာင္း (၂၀၀)နီးပါးေလာက္ရွိေနတာေလ။
ဒီႏိုင္ငံမွာ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈစနစ္ႀကီးမားေနတာ လည္းမေကာင္းဘူးေပါ့။ အထူးသျဖင့္ ပညာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တာမ်ိဳးက ပိုလို႔ ေတာင္မေကာင္းဘူး။ ပညာေရးဆိုတာ လူတိုင္း လြတ္လပ္စြာသင္ၾကားခြင့္၊ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္သင္ၾကားခြင့္ ရွိရ မွာကိုး။ ဒါအေျခခံပဲ။ အဲဒါကို ဗဟိုကပဲစီမံ၊ ဗဟိုကိုပဲတင္ျပ၊ လုပ္ေနရင္အဆင္မေျပႏိုင္ဘူး။ ေနာက္ၿပီး ဗဟိုကေတာ့ တစိတ္တစ္ပိုင္း ေလွ်ာ့ခ်ပါၿပီတဲ့၊ တစ္ခါျပည္နယ္အစိုးက ထိန္းခ်ဳပ္ျပန္ရင္လည္း အဆင္ေျပမွာမဟုတ္ျပန္ဘူး။
နိဂုံးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ေျပာခ်င္တာကေတာ့ အခုကိုယ္တို႔ႏိုင္ငံမွာ က်င့္သုံးေနတဲ့ပညာေရးစနစ္ဆိုတာ ႏိုင္ငံတကာစံခ်ိန္စံညႊန္းကို တုၿပီးလုပ္ေနတဲ့သေဘယေတြ႔ရတယ္။ အဲဒါကိုထည့္ေျပာခ်င္တာရွိတယ္။ သူမ်ားႏိုင္ငံဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြမွာေပါ့။ သူတို႔လုပ္သလို လိုက္လုပ္ေနတာေတြ ေတြ႔ေနရတယ္။ သူတို႔က အစစအရာရာျပည့္စုံၿပီးသား၊ စာသင္ခန္းတစ္မွာ အမ်ား ဆုံးေက်ာင္းသားအေယာက္(၂၀)ပဲ။ ကိုယ္တို႔ဆီမွာ အဲလိုေတြလုပ္ဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးဆိုတာ အားလုံးလည္းသိေန တာပဲ၊ မေအာင္ျမင္ဘူးေလ။ ဒါနဲ႔ပဲ တစ္ခုၿပီး တစ္ခုစနစ္ေတြကို စမ္းသပ္လာလိုက္တာ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း(၅၀)ေက်ာ္က တည္းက အခုထိမၿပီးႏိုင္ေသးဘူး။ ေကာင္းတဲ့စနစ္ကိုယူပါ၊ တုပါ။ ဒါေပမယ့္ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ရဲ႕ပကတိအေျခအေနကို လည္း ထည့္တြက္ပါ။
လြန္ခဲ့တဲ့(၂)ႏွစ္က ၾသစေတးလ်ကသူေတသနအဖြဲ႔လာတယ္။ ေလ့လာခ်င္တယ္ဆိုလို႔ ကိုယ္တို႔ဆီက စာသင္ေက်ာင္းကို လိုက္ပို႔ေပးတာ။ သူတို႔ၾကည့္တယ္၊ စာသင္ခန္းတစ္ခုမွာ ေက်ာင္းသား(၆၀)ေက်ာ္ျဖစ္ေနေတာ့ သူတို႔က အရမ္းအံ့ၾသေနတယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ ကိုယ္တို႔ဆီက အလယ္တန္းေက်ာင္းတစ္ခုမွာဆိုရင္ ဒုတိယတန္း တစ္တန္းမွာ ကို ပဲေက်ာင္းသား(၁၀၀)ေက်ာ္ေလာက္ရွိတယ္၊ ဆရာကတစ္ေယာက္တည္း၊ စဥ္းစားၾကည့္ေပါ့။ အတန္းခြဲမယ္ဆိုလည္း ေနရာ ကျပႆနာမရွိေသးဘူး၊ လုပ္ယူလို႔ရေသးတယ္။ ဆရာကမရွိဘူးျဖစ္ေနတာေလ။ ဖြဲ႔စည္းပုံအရအျပည့္ပဲ။
အဲဒါေၾကာင့္ ကြင္းဆင္းေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္ေတြနဲ႔ လုပ္တတ္တဲ့အေလ့အထရွိဖို႔လိုအပ္တယ္။ ဒီလိုမဟုတ္ပဲ ဗဟိုကေန paper work နဲ႔လုပ္ေနသမွ်ေတာ့ အဆင္မေျပႏိုင္ဘူး။ တေလာကလည္း ဒုတိယညြန္ၾကားေရဒမွဴးေရာက္လာေတာ့ ကၽြန္ ေတာ္ေျပာတယ္။ ေက်ာင္းေတြကိုကြင္းဆင္းေလ့လာမႈလုပ္ပါ၊ သြားမယ္ဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္ကိုယ္တိုင္လိုက္ပို႔ေပးမယ္။ အဲသလိုေတြေျပာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေျပာရရင္ ကြင္းဆင္းေလ့လာၿပီးမွာ လုပ္ငန္းအေကာင္အထည္ေဖာ္တဲ့စနစ္ လုပ္ပါ။ ေအာက္ေျခက အသံေတြကိုနားေထာင္ပါလို႔ အႀကံျပဳခ်င္ပါတယ္။ အားလုံးကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
