ဖက္ဒရယ္ဆိုတဲ့ စကားလံုးက အေတာ္အေျပာမ်ားပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ဟာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေပါင္းစံု ဖြဲ႔စည္းထား တဲ့ႏိုင္ငံျဖစ္ေတာ့ “ဖက္ဒရယ္” ပံုစံနဲ႔ သြားရ မယ္ဆိုၿပီး ပညာရွင္မ်ားက ေျပာေနၾကသလို ႏိုင္ငံေရးအသိုင္းအဝိုင္းနဲ႔ တိုင္းရင္းသား ေတြက လည္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ကို လက္ခံထားၾကပါတယ္။
ဖက္ဒရယ္ဆိုတာ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ အခြင့္အေရးလို႔ အေျခခံယူဆႏိုင္ပါ တယ္။ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္ေတြကေတာ့ ဖက္ဒရယ္ဆိုတာ “ကိုယ္ပိုင္အုပ္ ခ်ဳပ္ခြင့္၊ ကိုယ္ပိုင္စီရင္ခြင့္”လို႔ မွတ္ယူၾကပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္က ျမန္မာဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ ဥကၠ႒ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဦးေနဝင္းကေတာ့ ဖက္ဒရယ္ဆိုတာကို “ခြဲထြက္ေရး” လို႔ ေျပာင္းျပန္ေျပာဆိုခဲ့တဲ့ သမိုင္းေနာက္ခံကလည္း ျမန္မာျပည္မွာ ရွိခဲ့ဖူးပါတယ္။ “ဖက္ဒရယ္”ရဲ႕ လြယ္လြယ္ကူကူအရိုးရွင္းဆံုး အဓိပၸာယ္ကေတာ့ “ျပည္ေထာင္စု”လို႔ ဆိုရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မတူညီတဲ့ ျပည္ေထာင္စုေတြကို တစုတစည္းတည္း စုစည္းထာ တယ္လို႔ အဓိပၸာယ္ရတဲ့ “ျပည္ေထာင္စု” စနစ္ျဖစ္ပါတယ္။
ဖက္ဒရယ္စနစ္ဆိုတာ ႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံရဲ႕ “အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ ဥပေဒျပဳေရး တရားစီ ရင္ေရး” စတဲ့ အာဏာေတြကို ျပည္နယ္အစိုးရမ်ားနဲ႔ ဗဟိုအစိုးရၾကား အာဏာခြဲေဝ ထားေရးပါပဲ။ ဥပမာ ကုန္းလမ္းပို႔ေဆာင္ေရးဆိုင္ရာ ဆံုးျဖတ္ခြင့္အာဏာကို ျပည္ နယ္အစိုးရေတြက ရယူထားတယ္ဆိုရင္ ကရင္ျပည္နယ္အတြင္းက ဘတ္(စ္) ကား ေျပးဆြဲေရးဆိုင္ရာ ကိစၥေတြကို လုပ္ငန္းလိုင္စင္ခ်ေပးတာကစၿပီး ကုန္းလမ္း ပို႔ေဆာင္ေရးလုပ္ငန္းဆိုင္ရာ ကိစၥအဝဝကို ကရင္ျပည္နယ္အစုိးရကသာ ဆံုးျဖတ္ ပိုင္ခြင့္ရွိမွာျဖစ္ၿပီး ဗဟိုအစိုးရနဲ႔အျခားေသာ ျပည္နယ္အစိုးရမ်ား ကရင္ျပည္နယ္ တြင္းက ကိစၥေတြကိုဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ပိုင္ခြင့္ လံုးဝမရွိပါ။ ထို႕အတူ ကခ်င္ျပည္ နယ္ဟာလည္း ကုန္းလမ္းပို႔ေဆာင္ေရးအတြက္ စီမံခြင့္အာဏာကို မိမိတို႔ ျပည္နယ္ အတြင္း ကိုယ္ပိုင္စီမံခြင့္ရရွိေစရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အျပန္အလွန္အားျဖင့္လည္း ႏိုင္ငံျခားေရးရာ ဆက္ဆံေရးကိစၥေတြကို ဗဟို အစုိးရက ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ယူထားလွ်င္ သံတမန္ ခန္႔အပ္တာမ်ိဳးကအစ ႏိုင္ငံတကာနဲ႔ ဆက္ဆံေရးကိစၥေတြမွာ ျပည္နယ္အစုိးရေတြက ဝင္ေရာက္စြက္ဖက္ခြင့္ လံုးဝမရွိေစ ရတာမ်ဳိးျဖစ္ပါ တယ္။ ထိုကဲ့သုိ႕ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕အာဏာေတြကို ခြဲေဝအုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ စနစ္ကို ဖက္ဒရယ္စနစ္လို႔ေခၚပါတယ္။
ထို႔ေၾကာင့္ စနစ္က်တဲ့ အာဏာခြဲေဝမႈေတြရွိဖို႔လိုအပ္သလို တစ္ၿပိဳင္နက္မွာ အာဏာခြဲေဝမႈေတြဟာ ခိုင္မာဖို႔ လည္းလိုအပ္လာပါတယ္။ အာဏာခြဲေဝမႈ ခိုင္မာဖို႔အ တြက္ဆိုရင္ ႏိုင္ငံတစ္ခုရဲ႕ တည္ေဆာက္မႈပံုစံေတြနဲ႔ အာဏာခြဲေဝေရးကို တည္တံ့ ေအာင္ ေထာက္ပံ့ထားဖို႔ လိုအပ္လာပါတယ္။ အာဏာခြဲေဝေရးကို ခိုင္မာေအာင္ တည္တံ့ေအာင္ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ စရိုက္ လကၡဏာေတြကို “ဖက္ဒရယ္ စနစ္ရဲ႕ စရိုက္လကၡဏာမ်ား”လို႔ ေခၚဆိုႏိုင္မယ္ထင္ပါတယ္။ ဖက္ဒရယ္စနစ္ရဲ႕ စရိုက္လကၡ ဏာကို ပံုစံ (၂)မ်ိဳး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။
ဖက္ဒရယ္စနစ္ရဲ႕ စရိုက္အေျခခံစရိုက္လကၡဏာ ၂ မ်ဳိး
ႏိုင္ငံေရးသိပၸပညာရွင္ေတြ သတ္မွတ္တဲ့မူလ စရိုက္လကၡဏာလို႔ သတ္မွတ္ ႏိုင္မွာျဖစ္ၿပီး ဖက္ဒရယ္စနစ္ျဖစ္ဖို႔ရာ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ အခ်က္ျဖစ္တဲ့ “ျပည္နယ္ ေတြနဲ႔ ဗဟိုအစုိးရရဲ႕ ၾကားကအာဏာခြဲေဝမႈဟာ အာမခံခ်က္” ရွိေရးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆိုလိုတာဟာ ဗဟိုအစုိးရက ျပည္နယ္ေတြအတြက္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ အာဏာကို ရုပ္သိမ္းပို္ခြင့္မရွိေစရပါဘူး။ဒီအတြက္ ဒီတိက်တဲ့အာမခံခ်က္လို အပ္ပါတယ္။ ဥပမာ အားျဖင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံလို ျပည္နယ္အစုိးရတစ္ခုခ်င္းနဲ႕ ဗဟိုအစုိးရရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာေတြကို ဝင္ေရာက္ စြက္ဖက္တာမ်ိဳး၊ ျပည္နယ္အစုိးရရဲ႕ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာ ေတြကို ျပန္လည္ရုပ္သိမ္းလို႔ မရတာမ်ိဳးျဖစ္ပါတယ္။
အထက္ပါ မူလစရိုက္လကၡဏာကို ခိုင္မာတည္တံ့ေအာင္ အာမခံခ်က္ေပးတဲ့ ႏိုင္ငံတည္ေဆာက္ပံုကို ဒုတိယ စရိုက္လကၡဏာလို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္မယ္ထင္ပါတယ္။ ဒုတိယစရိုက္လကၡဏာမွာေတာ့ အပိုင္း(၃)ပိုင္း ရွိပါတယ္။ အဆုိပါ အပိုင္းေတြ ကေတာ့ –
၁။ ခိုင္မာတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ (Strong Constitution)
၂။ ဖြဲ႔စည္းပံု ဥပေဒဆိုင္ရာ ခံုရံုးသံုးသပ္ခ်က္ (Constitutional Judicial Review)
၃။ အားေကာင္းတဲ့အထက္၊ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (၂)ရပ္ (Strong Bicameralism) တု႔ိျဖစ္ၾကပါတယ္။
ဒုတိယစရိုက္လကၡဏာလို႔ ခြဲျခားဆိုရျခင္းဟာ မူလစရိုက္လကၡဏာျဖစ္တဲ့ အာဏာခြဲေဝမႈကို အာမခံခ်က္ေပးႏိုင္ဖို႔အတြက္ ဒုတိယ စရိုက္လကၡဏာေတြ မရွိမ ျဖစ္လိုအပ္လာတာျဖစ္ပါတယ္။ အထက္ပါ ဒုတိယစရိုက္လကၡဏာေတြမရွိဘဲ မူလ စရိုက္လကၡဏာမရွိႏိုင္ ပါဘူး။ မူလစရိုက္လကၡဏာမရွိဘဲ ျပည္ေထာင္စု (ဖက္ဒရယ္) ႏိုင္ငံလို႔ သတ္မွတ္လို႔မရလို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
ခိုင္မာတဲ့ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ရွိျခင္း (Strong Constitution)
ျပည္ေထာင္စုပံုစံရွိတဲ့ ခိုင္မာတဲ့ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒရွိဖို႔လိုအပ္တယ္ဆိုတာ ကေတာ့ ေျပာစရာသိပ္လိုမယ္မထင္ပါဘူး၊ ဖြဲ႔စည္းပံုမွာျပည္ေထာင္စု ပံုစံရွိမွ ျပည္ ေထာင္စုႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္လာမွာျဖစ္ပါတယ္။ (ျမန္မာျပည္ရဲ႕ (၂၀၀၈)ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒ ကေတာ့ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းပံုျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာလို႔မရႏိုင္တဲ့ အခ်က္ေတြရွိ တာေၾကာင့္ ဖြဲ႔စည္းပံုဆိုင္ရာ အျခားေဆာင္းပါးေတြမွာ သီးျခားေဆြးေႏြးပါမယ္) “ ခိုင္ မာတဲ့ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ”လို႔ ဆိုရာမွာ ျပည္ေထာင္စုပံုစံရွိတဲ့ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္မယ္ဆိုရင္ ျပင္ဆင္ ဖို႔အမ်ားသေဘာတူမွ ျပင္ဆင္ႏုိင္မယ့္ အေျခခံဥပေဒျဖစ္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံအတြင္းမွာ ရွိတဲ့သက္ဆိုင္သူအားလံုး အကုန္သေဘာ တူမွ ျပင္လို႔ရမယ့္အေျခအေနျဖစ္ဖို႔လိုပါတယ္။ ကိုယ္စားျပဳဒီမိုကေရစီ(Representative Democracy) ျဖစ္တာေၾကာင့္ ျပည္သူ႔ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ တိုင္းရင္းသား ကိုယ္းစား ျပဳ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအမ်ားစုက သေဘာတူမွသာ ျပင္ဆင္ႏိုင္မယ့္ ဥပေဒျဖစ္ဖို႔ လိုအပ္ ပါတယ္။
သို႔မွသာ ျပည္ေထာင္စုဖြဲ႔စည္းပံုကို တစ္ဦးတစ္ေယာက္၊ တဖြဲ႔တစည္းရဲ႕ သေဘာထားနဲ႔ျပင္လို႔ မရေတာ့တာေၾကာင့္ တိက်ခိုင္မာတဲ့ အာဏာခြဲေဝေရးျဖစ္ေန မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ရာမွာလဲ လံုးဝျပင္မရေလာက္ ေအာင္ ခက္ခဲတဲ့အေျခခံ ဥပေဒလည္းျဖစ္မေနဖို႔လိုပါတယ္။ (ဥပမာ ျမန္မာႏိုင္ငံလို ၇၅% ေက်ာ္အထိ မျဖစ္သင့္ပါ။ သံုးပုံ(၂)ပံုေလာက္ဆိုရင္ လံုေလာက္ပါတယ္။) ႏိုင္ငံတစ္ခုဆိုတာ အခ်ိန္ကာလအရ ေျပာင္းလဲရတာေတြ ရွိလာႏိုင္လို႔ လံုးဝျပင္မရ ေအာင္ခက္ခဲတာမ်ိဳးျဖစ္ေနရင္ အေျခအေနနဲ႔လိုက္ၿပီး ျပဳျပင္မရႏိုင္တာမ်ိဳး ျဖစ္လာ ရင္လည္း ျပည္သူလူထုအတြက္ နစ္နာႏိုင္လို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဖြဲ႔စည္းပံုဥပေဒဆိုင္ရာ ခံုရံုးသံုးသပ္ခ်က္ (Constitutional Judicial Review)
ဖက္ဒရယ္စနစ္မွာ အားေကာင္းတဲ့ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာရွိဖို႔ဟာ လည္း အေရးႀကီးပါတယ္။ အဆိုပါခံုရံုးဟာ ဘက္လိုက္ မႈမရွိဘဲ အေျခခံဥပေဒအတိုင္း ေဆာင္ရြက္တဲ့အဖြဲ႔ျဖစ္ဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္။ ခံုရံုးအဓိက တာဝန္ျဖစ္တဲ့ ဗဟိုအစုိးရ နဲ႔ျပည္နယ္အစိုးရေတြရဲ႕ အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ အျငင္းအပြားမႈေတြကို မွ်မွ်တတေျဖ ရွင္းေပးႏုိင္စြမ္းရွိရပါတယ္။ အဲ့ဒီတာဝန္အျပင္ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္က ျပ႒ာန္း လိုက္တဲ့ ဥပေဒေတြဟာအေျခခံဥပေဒနဲ႔ဆန္႔က်င္မႈရွိ၊ မရွိဆိုတဲ့ ဥပေဒေတြကို သံုးသပ္ခ်က္ (Judicial review) ရွိလာမွာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။
အေျခခံခံုရံုးရဲ႕ ဥပေဒဆိုင္ရာသံုးသပ္ခ်က္ (Judicial review) ရဲ႕အေရးပါမႈ တစ္ခုကို ေျပာရရင္ ဖက္ဒရယ္နဲ႔ မဆိုင္ေပမယ့္ လက္ရွိျပ႒ာန္းထားတဲ့ လြတ္လပ္စြာ ဆႏၵျပခြင့္ဥပေဒနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ျပႆနာမ်ိဳးေတြကို ဖယ္ရွားၿပီးလည္း ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ဆႏၵျပ ဥပေဒဟာ (၂၀၀၈)အေျခခံဥပေဒရဲ႕ ၃၅၃(က)မွာ ေပးထားတဲ့အခြင့္အ ေရးျဖစ္တဲ့ “ႏိုင္ငံသားတိုင္း မိမိတို႔၏ ယံုၾကည္ခ်က္၊ တင္ျမင္ ယူဆခ်က္မ်ားကို လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖၚေျပာဆိုခြင့္၊ ေရးသားျဖန္႔ေဝခြင့္ရွိသည္” ဆိုတဲ့အခ်က္ကေန ေပါက္ ဖြားလာတာျဖစ္ပါတယ္။ အလားတူ ၃၅၄(ခ)မွာလည္း “လက္နက္မပါဘဲ ၿငိမ္းခ်မ္း စြာစုေဝးခြင့္၊ စီတန္းလွည့္လည္ခြင့္ရွိသည္”ဆိုၿပီး ထပ္မံျပ႒ာန္းထားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျပည္သူေတြက ဆႏၵျပလိုလွ်င္ရဲစခန္းရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္လိုအပ္လာပါတယ္။ ခြင့္ျပဳခ်က္မယူရင္ ဖမ္းခြင့္၊ အျပစ္ေပးခြင့္၊ ေထာင္ခ်ခြင့္ ဆိုတဲ့ နည္းဥပေဒ ပုဒ္မ(၁၈)ကို ျပ႒ာန္းထားတဲ့ နည္းဥပေဒကမူလ ဥပေဒျဖစ္တဲ့ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကို ေက်ာ္လြန္ဆန္႔က်င္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီျပႆနာဟာ အေျခခံဥပေဒခံုရံုးက ဥပေဒ ေတြကို သံုးသပ္ခ်က္ (Judicial review) မရွိလို႔ျဖစ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ထိုနည္းတူစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆိုင္ရာ အေရးကိစၥတစ္ခုကို ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႔က ကိုင္တြယ္ဆံုးျဖတ္လုပ္ကိုင္ရမွာလား၊ ဗဟိုအစုိးရရဲ႕ တာဝန္လားဆိုတာေတြ အျငင္းပြားလာတဲ့အခါ အေျခခံဥပေဒခံုရံုးက အေျခခံဥပေဒပါ အခ်က္ေတြနဲ႔ သမာ သမတ္က်က် ဆံုးျဖတ္ႏိုင္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ လက္ပံေတာင္းေတာင္ ကိစၥမ်ဳိး စီးပြားေရးလုပ္ပိုင္ခြင့္ကို ဗဟိုအစုိးရက စီမံရမွာလား၊ ျပည္နယ္ အစုိးရကစီမံရမွာလား။ ထို႔အျပင္ ဆႏၵျပသူေတြကို ဗဟိုအစိုးရက ကိုင္တြယ္ရမွာလည္း၊ ျပည္နယ္ အစုိးရကကိုင္တြယ္ရမွာလား ဆိုတာေတြဟာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိဖို႔လိုပါတယ္။
လက္ရွိအခ်ိန္မွာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း မရွိတဲ့အခါ တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈ၊ အက်ဳိးအျမတ္ခံစားရမႈေတြဟာ လံုးေထြးေနပါေတာ့တယ္။ အကယ္၍ အေျခခံဥပေဒခံုရံုးနဲ႔ ဥပေဒေတြကို ေလ့လာဆန္းစစ္မႈေတြရွိတဲ့အခါ ဒီျပႆနာေတြဟာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းနဲ႔ ဘယ္သူ႔မွာ တာဝန္ရွိတယ္ဆိုတာကို သိႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လက္ပံ ေတာင္းမွာ အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းမႈဟာ ဗဟိုအစုိးရရဲ႕တာဝန္လား၊ ျပည္နယ္ အစုိးရရဲ႕တာဝန္လားဆိုတာ ကြဲကြဲျပားျပားသိႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ကြဲကြဲျပားျပားသိပါမွ အထက္က ခိုင္းလို႔လုပ္ရပါတယ္တို႔ ဗဟိုအစိုးရမွာ တာဝန္ရွိမရွိဘူး ေအာက္ေျခက လုပ္တာျဖစ္ ပါတယ္တို႔ဆိုတဲ့ တာဝန္လႊဲခ်မႈေတြကို ေရွာင္းလႊားႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
လက္ရွိ အခ်ိန္မွာေတာ့ အေျခခံဥပေဒဆိုင္ရာ ခံုရံုးဟာ လႊတ္ေတာ္နဲ႔ အစိုးရ အျငင္းပြားမႈၾကားမွာခံုရံုက တရားသူႀကီးေတြအားလံုး ထြက္သြားရၿပီး အေျခခံဥပေဒ ဆိုင္ရာ ခံုရံုးအတြက္ တရားသူႀကီးေတြ ျပန္လည္ခန္႔ထားဖို႔ အခက္အခဲေတြျဖစ္ေနပါ ေသးတယ္။ အေျခခံဥပေဒခံုရံုးမရွိဘဲ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဒီအတိုင္းဆက္သြားေနပါတယ္။ ဥပေဒေတြကို သံုးသပ္ခ်က္ (Judicial review) လံုးဝမရွိတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ေနပါ တယ္။ အေျခခံဥပေဒကေပးထားတဲ့ ဖက္ဒရယ္ဆိုင္ရာ အခြင့္အေရးေတြကို ကာကြယ္ဖို႔၊ အျငင္းပြားမႈေတြကို အေျခခံဥပေဒနဲ႔ ညီ၊မညီတိုက္ဆိုင္ စစ္ေဆးဖို႔ဆို တာထက္ ခံုရံုးအေနနဲ႔ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ရပ္တည္ခ်က္ရဖို႔ေတာင္ ခိုင္မာမႈမရွိတဲ့ အေျခအေနျဖစ္ေနပါတယ္။ ခံုရံုးက သမာသမတ္က်မႈမရွိတာ (သုိ႔) ရပ္တည္မႈ ခိုင္ခိုင္မာမာမရွိဘဲ ဖက္ဒရယ္စနစ္ကို ထိခိုက္မႈမရွိေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ဖို႔အေတာ္ ခဲယဥ္းသြားပါတယ္။
အားေကာင္းတဲ့အထက္၊ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ၂ ရပ္ (Strong Bicameralism)
ဖက္ဒရယ္ စနစ္ျဖစ္ဖို႔ဘာေၾကာင့္ အားေကာင္းတဲ့ အထက္ ေအာက္ လႊတ္ေတာ္ (၂)ရပ္ လိုအပ္ရတာပါလဲ။ ဥပေဒျပဳေရးဌာနျဖစ္တဲ့ လႊတ္ေတာ္(၂)ခု ဘာအတြက္ တိုင္းျပည္မွာ လိုအပ္ရတာလဲ။ လႊတ္ေတာ္တစ္ခုတည္း (Unicameral ism) ထားရင္ မရႏိုင္ဘူးလား ဆိုတာ ေမးခ်င္စရာ အင္မတန္ေကာင္း တဲ့ ေမးခြန္းျဖစ္ပါတယ္။ ဖက္ဒရယ္စနစ္အတြက္ လႊတ္ေတာ္(၂)ရပ္ဘာေၾကာင့္လို အပ္သလဲ ဆိုတာကို မသြားခင္ အထက္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္(၂)ရပ္ ရွိေနျခင္း အေၾကာင္းသိဖို႔ လိုလာပါတယ္။
လႊတ္ေတာ္ဆိုတာတစ္ႏိုင္ငံလံုးနဲ႔ဆိုင္တဲ့ အေရးအရာေတြကို ၿခံဳၿပီးဥပေဒျပဳရ တဲ့ ဌာနျဖစ္ပါနတယ္။ ဒီေတာ့ လႊတ္ေတာ္ တစ္ခု တည္းဆိုရင္ လူမ်ားစုရဲ႕ အသံဟာ ဥပေဒျပဳမွာ ဖံုးလႊမ္းသြားၿပီး တုိင္းရင္းသားလူနည္းစု လူမ်ိဳးစုေတြရဲ႕အသံဟာ တိမ္ျမဳပ္ေနပါလိမ့္ မယ္။ဥပမာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ဗမာတိုင္းရင္းသားဟာ လူဦးေရအရအမ်ားဆံုးျဖစ္ၿပီး ခ်င္းတိုင္းရင္းသားေတြက လူနည္းစုျဖစ္ တာေၾကာင့္ ခ်င္းတိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕အေရးကိစၥဟာ ဗမာတိုင္းရင္းသားေတြရဲ႕ အသံကို ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္မွာ လူမ်ားစုေတြနဲ႔ တန္းတူၾကားႏိုင္ဖို႔ နည္းလမ္းကို စဥ္းစားရင္း လႊတ္ေတာ္ ၂ ခုကို ဖန္တီးရတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီအခါလႊတ္ေတာ္ (၂)ရပ္ရဲ႕အၾကမ္းဖ်င္းခြဲျခားမႈမွာ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ဆိုတာဟာ ႏိုင္ငံတစ္ခုလံုးရဲ႕ နယ္ေျမအသီးသီးကေန ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္လိုက္တဲ့ ကိုယ္စား လွယ္ေတြနဲ႔ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ဟာ တစ္ႏိုင္ငံလံုးကို ကိုယ္စားျပဳပါတယ္။ အထက္လႊတ္ေတာ္ ဆိုတာကေတာ့ ျပည္နယ္တစ္ခုခ်င္းကို ကိုယ္စားျပဳတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြ အခ်ိဳးက် တက္ေရာက္တဲ့ လႊတ္ေတာ္ျဖစ္လာပါတယ္။ အထက္လႊတ္ေတာ္မွာ လူဦးေရမ်ားတဲ့ ရန္ကုန္တိုင္းလို ေဒသနဲ႔ လူဦးေရးနညး္တဲ့ ကယားျပည္နယ္အတြက္ကိုယ္စားျပဳဟာ တန္းတူရွိေစတဲ့လႊတ္ေတာ္ပံုစံျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ရဲ႕ အထက္လႊတ္ေတာ္ဟာ ကိုယ္စား လွယ္ (၁၀၀) နဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားၿပီး ျပည္နယ္ ၅၀ မွာ တစ္ျပည္နယ္ ကိုယ္စား လွယ္(၂)ေယာက္ႏႈန္းျဖစ္ပါတယ္။ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကေတာ့ ကိုယ္စားလွယ္ ၄၃၅ ေယာက္ျဖစ္ၿပီး လူဦးေရအနည္းအမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီးနယ္ေျမေတြကို သတ္မွတ္ တာျဖစ္ပါတယ္။ (ယူေကႏိုင္ငံရဲ႕ အထက္ေအာက္လႊတ္ေတာ္ ခြဲျခားသတ္မွတ္ပံုမွာ ေတာ့ ယူေကရဲ႕အထက္လႊတ္ေတာ္ဟာ သီးျခားပံုစံျဖစ္လို႔ လႊတ္ေတာ္အေၾကာင္း ေရးတဲ့ အျခားေဆာင္းပါေတြမွာ သီးျခားေရးပါ့မယ္။)
ဖက္ဒရယ္စနစ္အတြက္ အားေကာင္းတဲ့ အထက္ေအာက္လႊတ္ေတာ္(၂)ရပ္ ရွိဖို႔ဆိုတာကို အက်ယ္ခ်ဲ႕ရမယ္ဆိုရင္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ဟာ တစ္ႏိုင္ငံလံုးအ တြက္ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္တာေၾကာင့္ လူမ်ားစု၊ လူမ်ိဳးစုကို ကိုယ္စားျပဳသလို ျဖစ္ၿပီး၊ အထက္လႊတ္ေတာ္ကေတာ့ ျပည္နယ္ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းတာ ေၾကာင့္ ျပည္နယ္(သို႔) တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုေတြကို ကိုယ္ စားျပဳတယ္လို႔ဆိုရင္ လႊတ္ေတာ္တစ္ခုတည္း(သို႔)အုပ္စုတစ္ခုတည္းရဲ႕ သေဘာနဲ႔လုပ္လို႔မရဘဲ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေပါင္းစံုပါဖို႔ လိုအပ္ တာေၾကာင့္ အားေကာင္းတဲ့ အထက္ေအာက္ လႊတ္ေတာ္(၂)ရပ္လိုအပ္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါအထက္ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (၂) ရပ္ကိုေပါင္းၿပီး ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္လို႔ေခၚတဲ့ (Federal Chamber) ျပည္ ေထာင္စုအေရးကိစၥေတြကို ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္မွာ ေဆြးေႏြးႏိုင္မွာျဖစ္ပါ တယ္။
(စကားခ်ပ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ျပည္သူအမ်ားစုက ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္တဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ လႊတ္ေတာ္ (ေအာက္လႊတ္ေတာ္ – Lower Chamber) ကုိ “ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္”လို႔ေခၚဆိုၿပီး၊ ျပည္နယ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ တိုင္းရင္းသားကိုယ္စား မ်ားမွ ေရြးခ်ယ္ထားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းတဲ့လႊတ္ေတာ္(အထက္လႊတ္ေတာ္ – Upper Chamber) ကုိ “အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္” လို႔ ေခၚဆိုပါတယ္။ အထက္ပါလႊတ္ေတာ္(၂)ရပ္ေပါင္းတဲ့ Federal Chamber ကို ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္လို႔ (၂၀၀၈)အေျခခံ ဥပေဒအရ သတ္မွတ္ေခၚဆိုထားပါ တယ္။)
အဆံုးသတ္ရလွ်င္ေတာ့ အထက္ပါ ဖက္ဒရယ္စနစ္ရဲ႕ ဒုတိယစရိုက္လကၡဏာ (၃)မ်ိဳးဟာ ဟန္ခ်က္ညီညီရွိေနမွ မူလစရိုက္လကၡဏာျဖစ္တဲ့ ဗဟိုအစိုးရနဲပ ျပည္နယ္အစုိးရေတြၾကားခြဲျခားထားတဲ့ “အာဏာခြဲေဝေရး”ကို ထိခိုက္မႈ မရွိေအာင္ ကာကြယ္သြားႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုပါ စရိုက္လကၡဏာ (၃)မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ခိုင္မာတဲ့ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ၊ (Strong Constitution) ဖြဲ႔စည္းပံုဥပေဒဆိုင္ရာ ခံုရံုးသံုးသပ္ ခ်က္ (Constitutional Judicial Review) နဲ႔ အားေကာင္တဲ့အထက္၊ ေအာက္ လႊတ္ေတာ္ ၂ ရပ္ (Strong Bicameralism) တို႔မရွိပါဘဲ စစ္မွန္တဲ့ ဖက္ဒရယ္ ျပည္ေထာင္စုတည္ေဆာက္လွ်င္ေတာ့ အာဏာခြဲေဝေရးအတြက္ အာမခံခ်က္လည္း မရွိႏိုင္ေတာ့ပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ အနာဂတ္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို “ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာ္” အျဖစ္ တည္ေဆာက္ၿပီး၊ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ စစ္စစ္ (ဖက္ဒရယ္ စနစ္)ကို အသက္သြင္းမယ္ဆိုလွ်င္ အထက္ပါ ဖက္ဒရယ္စနစ္ရဲ႕ စရိုက္လကၡဏာ ေတြကို စဥ္းစားသံုးသပ္ႏိုင္ၾကဖို႔ တင္ျပလိုက္ရပါတယ္။
ကိုထိုက္
