အမျိုးသားရေးဝါဒနှင့် ချင်းအမျိုးသားရေး တည်ဆောက်ခြင်း (အပိုင်း -၃)

အမျိုးသားရေးဝါဒနှင့် ချင်းအမျိုးသားရေး တည်ဆောက်ခြင်း (အပိုင်း -၃)

Salai Thang Houng | အတွေးအမြင်

ပြည်တွင်းစစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေသော အကြောင်းတရားများတွင် ခွဲခြားဆက်ဆံခံရသော နိုင်ငံရေးအဖွဲ့အစည်းများ  (Discrimination political institutions) ၊ ချန်လှပ်ထားသော အမျိုးသားရေးဆိုင်ရာသဘောတရားများ  (Exclusionary ideologies) ၊  အုပ်စုအချင်းချင်းကြားနိုင်ငံရေး (Inter-group politics) စသည့် နိုင်ရေးဆိုင်ရာအကြောင်းတရားများ ပါဝင်သည်။  ချင်းလဲင်းတွင် (Chinland) တွင်လည်း ယခင်ကတည်ရှိခဲ့သော နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်ရေးစနစ်များတွင် မျိုးနွယ်စုများအကြား ခွဲခြားဆက်ဆံခံရမှုများ၊  နိုင်ငံ‌ရေးတွင်ချန်လှပ်ခံရသောလူ မျိုးနွယ်စုများရှိမည်အမှန်ပင်။

ထို့ကြောင့် အနာဂတ်ချင်းနိုင်ငံရေးတွင် ထိုသို့မဖြစ်စေရန် လူမျိုးနွယ်စုတို့အနေဖြင့် လိုလားကြသော ဒေသန္တရတောင်းဆိုချက်များကိုလည်း အလေးနက်ထားသင့်သည်။  ယခုနွေဦးတော်လှန်ရေးတွင် မိမိတို့မျိုးနွယ်စုကိုအခြေခံသော CDF အဖွဲ့အစည်းများ ရှိသကဲ့သို့ တချို့မျိုးနွယ်စုများသည် မိမိနှင့်သက်ဆိုင်သောမြို့နယ် အခြခံ CDF များတွင် ပါဝင်တော်လှန်တိုက်ပွဲဝင် ကြသည်။

ဤကဲ့သို့ ကိုယ်ပိုင်ဒေသကာကွယ်ရေးမရှိခြင်း၊ အင်အားမကောင်းခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ နိုင်ငံရေးတွင် ချန်လှပ်ထားခြင်းမပြုသင့်ပေ။ ယခင်နိုင်ငံရေးသမားတို့ ကစားခဲ့သူများကြောင့် တချို့သောလူမျိုးနွယ်စုတို့သည် မြို့နယ်အသီးသီးတွင် ပြန့်ကျဲနေထိုင်ကြပြီး နိုင်ငံရေးနှင့်အခြားလူမှုရေးကိစ္စရပ်များ၊ စာပေများမြှင့်တင်ခွင့်များတွင် စုပေါင်းလုပ်ဆောင်ရန်များစွာ အခက်အခဲရှိကြသည်။

လူမျိုးနွယ်စု (၅၃) မျိုးရှိသည်ဟူသော ယူဆချက်များနှင့် ၈မျိုးသာရှိသည် ဟူသောအယူအဆများကို သက်သေပြနိုင်သောသူများလည်း မရှိသေးပေ။  ထို့ကြောင့် လက်ရှိတွင် ရှိနေကြသော ချင်းလဲင်းပြည်သူများ၏ လက်ခံမှုအခြေနေပေါ်တွင်သာ မူတည်သည်။  မျိုးနွယ်စုများပြားခြင်းသည်လည်း ပြဿနာမဟုတ်ပေ။  စီမံခန့်ခွဲမှု သည်သာ အဓိကဖြစ်သည်။

တော်လှန်‌ရေးကာလတွင်ပင် သဘောထားကြီးမှုမထားနိုင်ပါက ယခင်ကကြုံခဲ့ရ သောအခြေအနေကို ပြန်သုံးသပ်ကာ အနာဂတ်အတွက်စိုးရိမ်မှုများ၊  တရားမျှတမှုအပေါ် သံသရများတိုးပွားလာပြီး ချင်းနိုင်ငံရေးအ‌‌ရွေ့နှင့် ချင်းလဲန်းတည်ဆောက်ရေးသည် နှောင့်နှေးနေအုံးမည်သာ ဖြစ်သည်။  မြို့နယ်အခြေပြုရှိပြီးသော လူမျိုးနွယ်စုများအနေဖြင့်မူ နိုင်ငံရေးအရ ရပိုင်ခွင့်သည် ရှိနှင့်ပြီးသားဖြစ်သောကြောင့် စိုးရိမ်စရာမရှိပေ။  တော်လှန်ရေးအောင်ရန်သာ လိုအပ်သည်။

သတိပြုရမည်မှာ နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေး မတည်ငြိမ်သည့်အခြေအနေတွင် အခွင့်အရေး နိုင်ငံရေးသမားတို့သည် အမျိုးသားရေးကို နည်းဗျူဟာတစ်ခုအနေဖြင့် အသုံးချတတ်ကြ သည်။  နိုင်ငံရေးနှင့် တော်လှန်ရေးအုပ်စုများသည် အင်အားကောင်းလာပြီး အလျော့မပေးပဲ အချင်းချင်း နှိုင်းယှဥ်အားပြိုင်မှုများကြောင့် အထက်အလွှာနိုင်ငံရေးသမားတို့အတွက် အခွင့်အရေးယူစရာ ဖြစ်နေတတ်သည်။  ယဥ်ကျေးမှုနှင့် သဘောထားအမြင်များကြောင့်လည်း ပဋိပက္ခများဖြစ်တတ်သည်။  ချင်းပြည်နယ်တွင် မျိုးနွယ်စုများပြားသည်နှင့်အမျှ ရိုးရာယဥ်ကျေးမှုများလည်း ကွာခြားကြသည်။

အထူးသဖြင့် လူမှုရေး၊  အဆိုအက၊ အတီးအမှုတ်နှင့် တချို့တွင်ကိုယ်ပိုင်စာပေများလည်း ရှိကြသည်။  ထို့သို့ ကွဲပြားသောသဘောတရားများကို ခွဲခြားဆက်ဆံခြင်း၊ နိုင်ငံရေးအရ ကန့်သတ်သတ်ခြင်း၊  မိမိတို့နှင့်တူညီနေကြောင်း အတင်းအကြပ် လက်ခံစေခြင်းတို့သည် စည်းလုံးညီညွတ်ခြင်းထက် ပြိုကွဲမှုနှင့် မတည်ငြိမ်မှုများကိုသာ တိုးပွားလာစေမည် ဖြစ်သည်။

ပြည်တွင်းစစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေသောအကြောင်းအရာများထဲတွင် သဘောတရားရေးရာအားပြိုင်မှု (Ideological struggle)  ရာဇဝတ်သားတို့ နိုင်ငံတော်၏အချုပ်အခြာအာဏာကို တိုက်ခိုက်မှု၊  ပြိုင်ဘက်အလွှာတို့အချင်းချင်း အားပြိုင်မှုများလည်း ပါဝင်သည်။  NLD နှင့် စစ်တပ်တို့အကြား ဖြစ်ပေါ်နေသောပြဿနာမှာ ပြိုင်ဘက်များအား ပြိုင်ဆိုင်မှုအဆင့်သာ ဖြစ်သည်။  လူမျိုးစုပဋိပက္ခကို အဖြေရှာဖြေရှင်းရန် ကြိုးစားကြဟန်မရှိပေ။  အာဏာလွန်ဆွဲမှုမျှသာ ဖြစ်သည်။  အထက်အလွှာတို့၏ တရားဝင်မှုမရှိခြင်းသည်လည်း ပြဿနာဖြစ်သည်။

ယခုချိန်တွင် NUG အစိုးရ နှင့် စစ်ကောင်စီတို့သည်  တ‌ရားဝင်အစိုးရဖြစ်သည်ကို သတ်မှတ်ရန် ခက်ခဲသည်။  နှစ်ခုလုံးသည် နိုင်ငံတကာနှင့် ချိတ်ဆက်၍ အားပြိုင်ကြသည့် အခြေနေတွင်သာ ရှိသေးသည်။  စစ်ကောင်စီအစိုးရတွင် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေရှိသော်လည်း ပြည်သူတို့၏ထောက်ခံမှုမရှိသည့်အပြင် နိုင်ငံတကာ၏အရေးယူပိတ်ဆို့မှုများ ခံနေရသည်။  NUG ကို ပြည်သူလူထုနှင့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၊ နိုင်ငံတကာမှ ထောက်ခံမှုများရှိသော်လည်း ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေ မရှိချေ။

တော်လှန်ရေးအင်အားစုများအနေဖြင့်လည်း တရားဝင်မှုသည် အရေးကြီးသည်။  ထင်ရာစိုင်းနိုင်ငံရေးသမား၊ အခွင့်အရေးသမားတို့သည် အာဏာလုပွဲများတွင် လူမျိုးရေးရာဆွဲဆောင်မှုကို အားကိုးလျှက် မိမိတို့တည်ဆောက်လိုသော နိုင်ငံရေးအင်အားစုကို ပြိုကွဲစေပြီး နောက်လိုက်များကို မွေးတတ်ကြသည်။  ထိုသူတို့သည် တရားဝင်မှုမရှိဘဲ ဖျက်လိုဖျက်ဆီးကိုသဘောကိုသာ လုပ်ဆောင်နိုင်ကြသည်။

ထိုသို့ဖြစ်ရခြင်းသည် ရန်လိုသောအုပ်စုများသမိုင်းကြောင်း ရှိခြင်းများကြောင့်လည်း ဖြစ်သည်။  တော်လှန်‌ရေးရှည်ကြာလာသည်နှင့်အမျှ ထိုကဲ့သို့သောအခြေနေများလည်း ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သောကြောင့် တော်လှန်ရေးရဲဘော်များနှင့် ပြည်သူလူထုအနေဖြင့်လည်း အထူသတိပြုရန်လိုအပ်ပြီး တရားမျှတမှုနှင့်စည်းလုံး ညီညွတ်မှုကို တည်ဆောက်ရေး၊  ချင်းလဲင်းဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေပေါ်ပေါက်လာရေးကို စိတ်ပါဝင်စားစွာ ပူးပေါင်းပါဝင်တိုက်တွန်းသင့်သည်။

အမှန်စင်စစ် နိုင်ငံတော်၏ကာကွယ်ရေးသည် ဗဟိုအစိုးရတွင်သာ တည်ရှိနေရမည် ဖြစ်သော်လည်း နှစ်ပေါင်းများစွာ စစ်ရေးအရအနိုင်ယူလာခဲ့ စစ်အာဏာရှင်တို့အပေါ်သင်ခန်းစာယူကာ ပြည်နယ်တွင်လည်း ဖက်ဒရယ်တပ်မတော်ထားရှိရမည်ဟူသော ယူဆချက်များရှိလာသည်။  သို့သော်လည်း ပြည်နယ်တခု နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက် တူညီသည့်လူမျိုးစုတစ်စုတွင် တပ်မတော်တစ်ခုသာ ထားရှိသင့်သည်။  ပြည်နယ်အစိုးရ တစ်ခုအောက်တွင် တပ်မတော်အဖွဲ့အစည်း (၂) ဖွဲ့၊  (၃) ဖွဲ့ထားရှိရန်မှာ မဖြစ်နိုင်ပေ။

လက်ရှိ တော်လှန်‌ရေးကာလတွင် တချို့ CDF များ အင်အားကောင်းလာခြင်းသည် ဝမ်းသာစရာဖြစ်သော်လည်း ရေရှည်ချင်းလဲင်းအမျိုးသားတည်ဆောက်‌ရေးတွင် ပြိုကွဲမှုကိုသာ ဦးတည်သွားနိုင်သည့်အခြေအနေတွင် ရှိသည်။  လက်ရှိတွင် ချင်းလဲင်းအမျိုးသားတည်ဆောက်‌ရေးတွင် မစည်းလုံးမညီညွတ်နိုင်ခြင်းသည် ပြည်သူများကြောင့်မဟုတ်၊  အာဏာရှင်တို့၏ သွေးခွဲမှုကြောင့်လည်းမဟုတ်၊  ဝါဒရေးရာအားပြိုင်မှုကြောင့်လည်း မဟုတ်ပေ။  အမျိုးသားရေးဝါဒသဘောတရားနှင့် တော်လှန်ရေးအလွန်တွင် တိုင်းပြည်ကို မည်သို့ထိန်းကြောင်းမည်ကို နားမလည်ပဲ ထင်ရာစိုင်း အတတ်ပြလိုကြသော ခေါင်းဆောင်များကြောင့်သာ ဖြစ်သည်။

ယခုမှစ၍ လက်နက်ကိုင်များကို ထိန်းကြောင်းနိုင်သော မူဝါဒများ မချမှတ်နိုင်ပါက တော်လှန်ရေးရှည်ကြာလာသောအခါ ပြည်သူတို့၏ထောက်ပံ့နိုင်မှုအားနည်းလာပြီး မလိုလားအပ် သော ဖိနှိပ်မှုများနှင့် အခွန်ကောက်ခံမှုများ၊  အကြပ်ကိုင်မှုများ၊  ခေါင်းဆောင်နောက်လိုက်မှုများနှင့် ရဲဘော်တို့သည် အာဏာလုပွဲများတွင် မြေစာပင်များဖြစ်လာနိုင်သည့်အခြေအနေသည် ကမ္ဘာ့တော်လှန်ရေးသမိုင်းများစွာတို့မှ သင် ခန်းစာယူစရာ ဖြစ်လာသည်။  ချင်းလဲင်းကောင်စီပေါ်ပေါက်ရေးအတွက် ကိုယ်စားပြုမှုများ အချိူးချရာတွင် လွှတ်တော်ကိုယ်စာလှယ်များ၊  မြို့နယ်အခြေပြုCDFများ၊  မျိုးနွယ်စုအခြေပြု CDF များနှင့် CNF ကို မည်သို့အချိုးကျပါဝင်စေမည်နည်း ဆိုသည့်အချက်သည် အရေးကြီးသည်။

လက်ရှိတွင် မြို့နယ်၊ ‌ဒေသနှင့် CNF တို့ကသာ ချင်းလဲင်းကောင်စီနှင့် ချင်းလဲင်းအစိုးရအခန်းကဏ္ဍကို ဦးဆောင်သင့်သည်။  ဖြစ်ပေါ်လာမည့်ပြဿနာများ ပြီးပြတ်အောင် မဖြေရှင်းခဲ့လျှင် တော်လှန်ရေးပြီးဆုံးသည့်အခါ ပို၍ရှုပ်ထွေးလာနိုင်သည်။ ဤသို့ဆိုရခြင်းမှာ မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးအလွန်ကာလ မြန်မာ့နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းတွင် သင်ခန်းစာယူစရာများရှိသည်။

ကမ္ဘာ့တော်လှန်ရေးသမိုင်းများကို ပြန်လည်သုံးသပ်မည်ဆိုလျှင် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများက အနိုင်ရရှိကြသော်လည်း နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာရင့်ကျင့်မှုအားနည်းသောအစိုးရများ၊  ပြဿနာများကို ပြီးပြတ်အောင်မဖြေရှင်းခဲ့ပဲ ကျေအေးသည့်သဘောဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဦးတည်ကြသောနိုင်ငံများသည် ပြန်လည်ပေါ်ပေါက်လာပြီး ဆယ်စုနှစ်ပင် နိုင်ငံ၏တည်ငြိမ်မှု ကိုမထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့ကြပေ။

အနာဂတ်ချင်းလဲင်းတည်ဆောက်ရေးတွင် အရေးပါလာမည့် ဖက်ဒရယ်စနစ်နှင့် ဒေသန္တရအစိုးရများ သဘောတရားကို အကျဥ်းချုံး၍ ဖော်ပြပေးလိုသည်။ (Local Government) သည် ဖက်ဒရယ်စနစ်တွင် ဒေသန္တရအစိုးရများသည် ပြဿများကို ပိုမိုသိရှိခြင်း၊ လူထုအနေဖြင့် ဒေသန္တရအစိုးရများနှင့် ပူးတွဲလုပ်ကိုင်၍ ပြဿနာများကို အဖြေရှာနိုင်ခြင်း၊ လူထုအနေဖြင့် Competent အရည်အသွေး၊ Accountable တာဝန်ယူမှု၊ Transparent ပွင့်လင်းမြင်သာမှုတို့အတွက် ဒေသန္တရအစိုးရများက ပေးနိုင်သကဲ့သို့ ယဥ်ကျေးမှုနှင့် ဘာသာစကား ကိစ္စများကို ကိုင်တွယ်အဖြေရှာရာတွင် ဒေသန္တရအစိုးရများသည် အရေးကြီးသည်။

ထို့ကြောင့် ဒေသန္တရအစိုးရများသည် ယဥ်ကျေးမှု၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု စသည့် မတူကွဲပြားမှုများကို လူထုများအတွက် အရည်အသွေး၊ တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှု၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိစွာ ဖြေရှင်းနိုင်သော အလွှာဖြစ်သည်။ ဒေသန္တရအစိုးရများသည် ဗဟိုချုပ်ကိုင်မှုလျော့ချခြင်း၏ အနိမ့်ဆုံးအလွှာဖြစ်ပြီး ပြည်နယ် အစိုးရများ၏ လူနည်းစု ဆိုင်ရာ အကျိူးစီးပွားများအတွက်ပေးထားသည့် ဒေသန္တရအစိုးရ (ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်) နှင့်အားလုံးကို ကိုယ်စားပြုသည့် ယေဘုယျဘုံရည်ရွယ်ချက်များ (Shared Rule For general and common) စုပေါင်းပေးသည်။

လူထုနှင့်အနီးကပ်ဆုံးအစိုးရဖြစ်ပြီး လူထုနှင့်ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် လွယ်ကူပြီးဒေသန္တရအစိုးရများတွင် ခရိုင်၊ မြို့နယ်၊  ကျေးရွာ၊ ရပ်ကွက် စသည့် အဆင့်များဖြင့် အစိုးရ၊ အစိုးရအဖွဲ့အစည်းများ၊ ပြည်သူ့ဝန်ထမ်းများ ရှိသည်။ ယနေ့ခေတ် ဒေသန္တရအစိုးရများအပေါ် စိတ်ဝင်စားမှုရှိလာခြင်း၏အကြောင်းအရင်း  (၃) ရပ်ရှိပြီး မြို့ပြ၏နေရာများနှင့် ကျေးလက်ဒေသများသည် ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုနှင့် လစ်လျှူရှုခြင်းကို ခံနေကြရသည်။ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများကြောင့် ပြဿနာပေါ်လာတတ်သည်။

ထို့ကြောင့်  မြို့ပြနှင့်ကျေးလက်ဒေသများ၏ လိုအပ်ချက်များနှင့် သီးသန့်ပြဿများကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းနိုင်ရန် ဒေသန္တရအစိုးရများက ကူညီဆောင်ရွက် ပေးသည်။ ပထမအကြောင်းအရင်းတွင် ဖွံ့ဖြိုးသောမြို့ပြများကိုသာ အာရုံစိုက်လာကြရာမှ ကျေးလက်များကို လစ်လျှူရှုခံလာရပြီး ပြဿနာများဖြစ်လာသည်။ ဤကိစ္စကိုဖြေရှင်းရန် ဒေသန္တရအစိုးရများကို တည်ဆောက်ရန် လိုအပ်နေခြင်း ဖြစ်သည်။

ထို့ကြောင့် ပထမအကြောင်းအရင်းတွင် လူမျိုးစု၊ မျိုးနွယ်စုတို့ကို အခြေခံခြင်းမဟုတ်ဘဲ လစ်လျှူရှုခံရသော မြို့ပြများနှင့် ကျေးလက်ဒေသများရှိ လူထုတို့၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကိုဖြေရှင်းရန် ဒေသန္တရအစိုးရများကိုတည်ဆောက်ရန် လိုအပ်နေခြင်း ဖြစ်သည်။

အကြောင်းအရင်း (၂) တွင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ပြီးနိုင်ငံများ၌ ဒီမိုကရစ်တစ်ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံများရှိနေသော ကောင်းမွန်သောအုပ်ချုပ်ရေးနှင့် စွမ်းရည်ပြည့်ဝသော တာဝန်ယူမှု၊ တာဝန်ခံမှု၊ ပွင့်လင်းမြင်သာသော အစိုးရစနစ်သို့ ပြောင်းလဲစေလိုကြသည်။ အများပြည်သူနှင့် သက်ဆိုင်သောနေရာများကို ကောင်းစွာစီမံခန့်ခွဲခြင်း၊  ပြင်ဆင်စေလိုခြင်းစသော ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော အစားအသောက်များ၊  သန့်ရှင်းသောလမ်းများ၊  ရေမြောင်းနှင့် မိလ္လာစနစ်များ၊  ယုံကြည်စိတ်ချရသော ပို့ဆောင်ရေးစနစ်များ၊  အသံဆူညံမှုနှင့် လေထုညစ်ညမ်းမှုကို ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ သချိုင်းကုန်းများ စီမံခန့်ခွဲခြင်းတို့ကို ဒေသန္တရအစိုးရများက ဖြေရှင်းပေးနိုင်သည်။  ဥပမာအားဖြင့် ကောင်းမွန်သောမြို့၊ ကျေးလက်ဖွံဖြိုးရေးစီမံကိန်းကို မြို့ပြကြီးများကဲ့သို့ နေချင်စဖွယ်ဖြစ်အောင် ဖန်တီးရန်ဖြစ်ပြီး ဗဟိုနှင့်ပြည်နယ်အစိုးရများပင် မလုပ်ဆောင်နိုင်သော ဒေသအတွင်းလူထုပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ပြီး ဒေသအတွင်းအခြေအနေ ပိုကောင်းလာအောင် ဒေသန္တရအစိုးရများက ဆောင်ရွက်နိုင်သည်။

အကြောင်းအရင်း (၃) အနေဖြင့် လူမျိုးနွယ်စုများကို အခြေခံ၍ ဒေသန္တရအစိုးရများကို တည်ဆောက်ခြင်း ဖြစ်သည်။  လူမျိုးတမျိုး၏ ယဥ်ကျေးမှုကိုမြှင့်တင်ရာတွင် လူမျိုးစုတစု၏ယဥ်ကျေးမှု၊   ဘာသာစကားတို့သာ ဖြစ်နေတတ်သည်ကို တွေ့ရသည်။ လူမျိုးပေါင်းစုံ နေထိုင်သော အသိုက်အဝန်းတွင် လူနည်းစုများ ဖြစ်သော လူမျိုးတို့သည်လည်း ၎င်းတို့၏ယဉ်ကျေးမှုကို လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ခွင့်ပြုပြီး နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်လုပ်ဆောင်ခြင်း၊  ဆုံးဖြတ်ချက်ချခြင်းစသော ဖြစ်စဥ်များတွင်လည်း ပါဝင်လိုကြသည်။ ထို့ကြောင့်လူနည်းစုများအား ဒေသန္တရအစိုးရကို တည်ဆောက်ပေးခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏ ယဉ်ကျေးမှုကိုမြှင့်တင်ပေးခြင်း၊ ၎င်းတို့နေထိုင်ရာ ဒေသတွင် ကိုယ်ပိုင်ဘာသာစကားကို ပြောဆိုစေခြင်းဖြင့် လူနည်းစုများ၏ ပါဝင်မှုကို လမ်းဖွင့်ပေးသည်။

ပြည်နယ်အဆင့်နှင့် အမျိုးသားရေးအဆင့် မူဘောင်များတွင် လစ်လျှူရှုခြင်းခံရသောလူနည်းစုထဲမှ လူနည်းစုများအတွက် အခွင့်အလမ်းများ ပြဌာန်းပေးနိုင်သည်။ ဒေသန္တရအစိုးရများ အမျိုးအစားများတွင် မြို့ပြကြီးများ၊ ပြည်နယ်မြို့တော်များနှင့် မြို့လတ်၊ မြို့ငယ်များရှိ မြို့တော်ဝင်များမှစ၍ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာများရှိ ဒေသအတွင်း အုပ်ချုပ်သူများပါဝင်ပြီး အလွှာပေါင်းစုံဖြင့် စုစည်းထားသောအရာဖြစ်သည်။ ဥပမားအားဖြင့် ခရိုင်အဆင့်စီမံကိန်းရေးဆွဲရေးနှင့် မူဝါဒချမှတ်ရေး၊ ရပ်ကွက်သို့မဟုတ် ခရိုင်လက်အောက်ခံအဆင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ကျေးရွာ သို့မဟုတ် ကျေးရွာအုပ်စု အဆင့်ဆင့် အကောင်အထည်ဖော်ခြင်း စသည်တို့ဖြစ်သည်။

အခြေခံပြဌာန်းချက်များအနေဖြင့် ရှေးကျသော ဖက်ဒရယ်အခြေခံဥပဒေများတွင် ဒေသန္တရအစိုးရများကို အသိအမှတ်ပြုသော သတ်မှတ်ပြဌာန်းချက်များ ထည့်သွင်းရေးဆွဲခြင်း မရှိခဲ့ပေ။  ဥပမာ အမေရိကန်၊ ကနေဒါ၊  ဆွစ်ဇလန်၊ သြစတေးလျ။ ခေတ်သစ်တွင်ပေါ်ပေါက်လာသော ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုဖွဲ့စည်းပုံများတွင် ဒေသန္တရအစိုးရများကို အသိမှတ်ပြု ထည့်သွင်းရေးဆွဲလာကြသည်။ ဥပမာ ဘရာဇီး၊  အိန်ဒီယ၊ မက်ဆီကို၊  နိုင်ဂျီးနီးယား၊  တောင်အာဖရီကနှင့် မလေးရှား။

တခါတရံတွင် လွှတ်တော်များမှတဆင့် ပြဌာန်းထားသော အခြားထပ်လောင်းဥပဒေများလည်း လိုအပ်သည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ဒေသန္တရအစိုးရများသည် ပြည်နယ်အစိုးရများကိုသာ တာဝန်ခံလေ့ ရှိသည်။ သို့သော် ပြည်နယ်အစိုးရ လုပ်ဆောင်ရသော လုပ်ငန်းတာဝန်များလာသည်နှင့်အမျှ ဗဟိုအစိုးရနှင့် တိုက်ရိုက်အပြန်အလှန် လုပ်ဆောင်ခြင်းများ တိုးလာပြီး၊  အရေးပါအရာရောက်သော တတိယအစိုးရအလွှာ ဖြစ်လာသည်။

ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပြဌာန်းချက်များအပေါ်မူတည်၍ ဒေသန္တရအစိုးရများသည် အခွန်များကောက်ခံပိုင်ခွင့် ရှိကြသည်။ ဥပမာ ဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းမှ ရရှိသောအခွန် ဖြစ်သည်။  ဒေသန္တရအစိုးရများသည် များသောအားဖြင့် ငွေကြေးအရ အမှီအခိုကင်းလေ့မရှိပေ။ ဗဟို သို့မဟုတ် ပြည်နယ်အစိုးရများဆီမှ ငွေအလွှဲအပြောင်းကို လိုအပ်လေ့ ရှိသည်။ ထို့ကြောင်းချင်းပြည်နယ်တွင် ဖြေရှင်းမရသော ကိစ္စရပ်များသည် ကိုယ်စားပြုခြင်းနှင့် ဒေသန္တရအစိုးရများ တည်ဆောက်ရေးသည်သာ ဖြစ်သည်။

ယခင်က တည်ရှိခဲ့သော ဒေသန္တရအစိုးရပုံစံများသည် ဗဟိုမှဆုံးဖြတ်သောအစီအမံများဖြစ်ကြပြီး ဒေသန္တရအစိုးရ လိုအပ်ချက်အပေါ် ပြည်သူလူထုတို့၏ စိတ်ဝင်စားမှု အားနည်းမှုများကြောင့် အားနည်းချက်များရှိမည် ဖြစ်၍ မျိုးနွယ်စုတစ်စုနှင့်တစ်စုအကြား အပြစ်တင်စရာ ရှိလိမ့်မည်ဟု ထင်မှတ်စရာမရှိပေ။  သို့သော် အာဏာရှင်တို့မှ ပုံဖော်ဖန်တီးပေးသော အစီအမံများကိုဖက်တွယ်ထားပါက ချင်းပြည်စည်းလုံးညီညွတ်ရေးကို ထိခိုက်နေမည်သာ ဖြစ်သည်။

ချင်းလဲန်းအမျိုးသား တည်ဆောက်ရေး အကြောင်းအရာကို ပြန်လည်ခြုံငုံကြည့်မည်ဆိုလျှင် မိမိတို့အမျိုးသားရေးရပ်တည်ချက်တွင် မည်ကဲ့သို့သော အမျိုးသား‌ရေးဝါဒမျိုးကို စွဲကိုင်မည်၊  မည်သည့်အမျိုးသားရေး ဝါဒမျိုးကို ရှောင်ကျဥ်မည်ကို သတိပြုသင့်သည်။   တော်လှန်ရေးတွင် လက်နက်ကိုင်နှင့် နိုင်ငံ‌ရေးကို မည်ကဲ့သို့သောနည်းလမ်းများဖြင့် ဖော်ဆောင်သွားမည်၊  တော်လှန်ရေးကို အကြောင်းပြု၍ အမျိုးသား‌ရေးခေါင်းစဥ်ဖြင့် အမြတ်ထုတ်ကြသည့် အခွင့်အရေးနိုင်ငံ‌ရေးသမားများကို သတိပြုတတ်ရန်နှင့် တော်လှန်ရေးနှင့် သွယ်ဖီလာသောခေါင်းဆောင်‌နောက်သို့ မလိုက်မိစေရန်သတိပြုရန်၊ ပေါ်ပေါက်လာသော ချင်းလဲင်းကောင်စီနှင့် ချင်းလဲင်းအစိုးရတွင် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ အတူတကွ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ကြရန် လိုအပ်သည်။

KIO ဒုဗိုလ်ချုပ်ကြီးဂွမ်မော်က “စစ်အုပ်စုနှင့်‌ ဒေါ်စုခေါင်းဆောင်တဲ့ NLD အုပ်စုတို့အနေဖြင့် ဗမာပြည်ဖွဲ့စည်းရေးနှင့် ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်တွေ ပါဝင်တဲ့ ဖက်ဒရယ် ဒီမိုကရေစီ စစ်စစ်စနစ်ကို ၂၀၂၅ မတိုင်မီ အကောင်ထည်ဖော်ဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။  ၂၀၂၅ ကျော်လွန် သွားလို့ရှိရင် တိုင်းရင်းသားတော်လှန်ရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအဖွဲ့စည်းတွေရဲ့ ဖက်ဒရယ် နိုင်ငံရေး သဘောထား အယူအဆ ပြောင်းလဲသွားတော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်” ဟူ၍ ပြောခဲ့ဖူးသည်။  နိုင်ငံရေးသည် အလှည့်အပြောင်းတစ်ခုစီတိုင်းတွင် လုပ်ဆောင်ရသည့် သဘော တရားဖြစ်ပြီး ထိုအပြောင်းလဲနှင့် ထပ်တူအပြောင်းလဲလုပ်ဆောင်နိုင်ရန် မိမိချင်းလူမျိုးများအနေဖြင့် အဆင်သင့်ဖြစ်နေရန် လိုအပ်သည်။  စစ်ရေး၊  နိုင်ငံရေးတို့တွင် အင်အားကြီးမား တောင့်တင်းရန် လိုအပ်နေသည်။