ကၽြန္းသားငမန္း
စာေရးသူသည္၁၉၇၄ ခုႏွစ္ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆဲြစဥ္ကာလကုိသိမွီခဲ့သည္။ ကုိ္ယ္တုိင္ကုိယ္က် ပါ၀င္ ေရးဆဲြျခင္း မျပဳခဲ့ဘူးေသာ္လည္း ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ(မူၾကမ္း)ကုိလမ္းစဥ္ပါတီမွ ဦးေဆာင္ၿပီး တုိင္းရင္း သားျပည္သူမ်ားရွိရာ ၿမဳိ႕နယ္မ်ားသုိ႔သြားေရာက္ရွင္းျပခဲ့ရာ တက္ေရာက္နားေထာင္ခြင့္ေလ့လာခြင့္ရခဲ့သည္။ တက္ ေရာက္လာၾကသူမ်ားကလည္း ပြင့္လင္းျမင္သာစြာ ေဆြးေႏြးအႀကံေပးခဲ့သည္မ်ားကုိလည္း ေတြ႔ျမင္ခဲ့ရသည္။ စာေရးသူ မွာ ၁၉၇၄ခုႏွစ္ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေအာက္ အုပ္ခ်ဳပ္မႈယႏၱရားေအာက္တြင္ ပါ၀င္လႈပ္ရွားခဲ့ရဘူးသည္။ ႀကဳိက္ေသာ္ရွိ၊ မႀကဳိက္ေသာ္ရွိ ၁၉၇၄ခုႏွစ္တြင္ ျပ႒ာန္းခဲ့သည့္ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပါ ဆုိရွယ္လစ္ဒီမုိကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား လည္ပတ္ရာတြင္ အုတ္တစ္ပြင့္သဲတစ္ခ်ပ္အျဖစ္ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရသည္ကုိ ၀န္ခံရေပမည္။
၂၀၀၈ခုႏွစ္ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကုိေရးဆဲြရာတြင္မူ ျပည္သူမ်ားပါ၀င္ခြင့္မရခဲ့ေပ။ အလႊာအသီးသီးမွ အသိ ပညာရွင္၊ အတတ္ပညာရွင္မ်ားျဖင့္ ဖဲြ႔စည္းေရးဆဲြခဲ့သည္ဟုဆုိေသာ္လည္း ထုိစဥ္ကတပ္မေေတာ္အစုိးရႏွင့္ ျပည္ ေထာင္စုၾကံ့ခုိင္ေရးနွင့္ဖံြ႔ၿဖဳိးေရးပါတီမွ စိတ္တုိင္းက်ေရြးခ်ယ္ခဲ့ေသာပုဂၢဳိလ္မ်ားျဖင့္ ေရးဆဲြခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အၿငိမ္းစား ၀န္ထမ္းမ်ား၊ ၀န္ထမ္းမ်ားမွာအမ်ားစုျဖစ္ၾကသည္။ ျပည္သူ႕ကို္ယ္စားလွယ္မ်ားဟုဆုိ၍မရ။ ၁၉၉၀ျပည့္ႏွစ္ေရြးေကာက္ပဲြ အႏိုင္ရွိခဲ့ေသာႏိုင္ငံေရးပါတီမွ ပုဂၢဳိလ္မ်ားအခ်ဳိးအလုိက္ပါ၀င္ခြင့္ရရွိခဲ့သည္ဆုိေသာ္လည္း ေျပာပေလာက္ေအာင္ မရွိခဲ့ ေပ။ ထုိအထဲအမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖဲြ႕ခ်ဳပ္အပါအ၀င္တုိင္းရင္းသားပါတီမ်ားမွာ ဖ်က္သိမ္းျခင္းခံခဲ့ရသျဖင့္ ကုိယ္စား လွယ္အျဖစ္ပါ၀င္ခြင့္ပင္ မရွိခဲ့သည္ကုိေတြ႔ရသည္။
စာေရးသူတင္ျပလုိရင္းမွာ ၁၉၇၄ခုႏွစ္ ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ျပည္သူမ်ားသုိ႔ ခ်ျပအႀကံေတာင္း ေရးဆဲြခဲ့ သည္ဆုိေသာ္လည္း ျမန္မာ့ဆုိရွယ္လမ္းစဥ္ပါတီ၏ လမ္းညႊႏ္မႈေအာက္တြင္ေရးဆဲြခဲ့ျခင္းျဖစ္သျဖင့္ ဆုိရွယ္လစ္အေငြ႕ အသက္မကင္းေသာ အေျခခံဥပေဒတစ္ရပ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ ေရးဆဲြခဲ့ေသာဥပေဒမွာလည္း တပ္မေတာ္မွ ဦး ေဆာင္ေရးဆဲြခဲ့ေသာဥပေဒျဖစ္ရာ တပ္၏အလုိက်ေရးဆဲြခဲ့ေသာ ဥပေဒတစ္ရပ္ပင္ျဖစ္သည္။
မဟာဗမာလူမ်ဳိးႀကီး၀ါဒ
၁၉၇၄ခုႏွစ္ အေျခခံဥပေဒကုိေရးဆဲြခဲ့စဥ္က အေျခခံဥပေဒမူၾကမ္းအားခ်ျပရာတြင္ ျပည္နယ္ႏွင့္တုိင္းမ်ားအား ဖဲြ႕ စည္းရာတြင္ လူမ်ဳိးအမည္ကုိမသံုးပဲ ဖဲြ႕စည္းရန္အဆုိျပဳတင္ျပခဲ့သည္ကုိ မွတ္သားခဲ့ရသည္။ ရခုိင္ျပည္နယ္အား ဓည ၀တီတုိင္း၊ မြန္ျပည္နယ္အား ရာမညတုိင္း၊ ရွမ္းျပည္နယ္အား ကေမၻာဇတုိင္း၊ ကယားျပည္နယ္အား ကႏၱာရ၀တီတုိင္း စသည္ျဖင့္ဖဲြ႔စည္းရန္ အဆုိျပဳလာခဲ့သည္ကုိေတြ႔ရသည္။ ထုိစဥ္ကအျမင့္ဆံုးအဖဲြ႔အစည္းျဖစ္ေသာ ေဒသပါတီေကာ္မတီ အမည္မ်ားအားလည္း လူမ်ဳိးအမည္ပါေသာ တုိင္းေဒသႀကီးအျဖစ္ဖဲြ႕စည္းေခၚေ၀ၚျခင္းမျပဳဘဲ တုိင္းခဲြ ၁၊ တုိင္္းခဲြ ၂—–၃၊၄– စသညျ္ဖင့္ဖဲြ႔စည္းေခၚေ၀ၚခဲ့သည္ကုိေတြ႔ရသည္။ ရခုိင္တုိင္းေဒသပါတီေကာ္မတီမွာ တုိင္းခဲြ ၁၃ ျဖစ္သည္။
၁၉၈၈ခုႏွစ္ လူထုအံုၾကြမႈျဖင့္ လမ္းစဥ္ပါတီအစုိးရအားျဖဳတ္ခ်ခဲ့သည္။ တပ္မေတာ္အစုိးရအာဏာရယူခဲ့ၿပီး၊ ၁၉၇၄ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒမွာ ဖ်က္သိမ္းျခင္းခံလုိက္ရသည္။ သုိ႔ျဖင့္ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကုိ ေရး ဆဲြရန္ျဖစ္လာခဲ့သည္။၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကုိေရးဆဲြရာတြင္လည္း ၁၉၇၄ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ေရးဆဲြရာတြင္ျပင္ဆင္ထည့္သြင္းရန္အႀကံျပဳခဲ့သည့္အတုိင္း လူမ်ဳိးကုိအေျခခံေသာျပည္နယ္မ်ား၏ ျဖစ္တည္မႈကုိမလုိ လားဘဲ လူမ်ဳိးအမည္ျပဳအမည္နာမမ်ားကုိ ျပင္ဆင္ရန္ထည့္သြင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္ကုိေတြ႔ရသည္။ သုိ႔ရာတြင္ တပ္မ ေတာ္အလုိက် ေရြးခ်ယ္ျခင္းခံထားရေသာ အေျခခံဥပေဒေရးဆဲြေရးတြင္ ပါ၀င္ခြင့္ရသည့္ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား၏ ကန႔္ ကြက္မႈေၾကာင့္ လူမ်ဳိးကုိအေျခခံေသာတုိင္းအမည္မ်ားျဖင့္ ျပင္ဆင္ရန္ေဆာင္ရြက္မႈမွာ ေအာင္ျမင္ျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ သုိ႔ရာ တြင္ လူမ်ဳိး ၁၃၅ မ်ဳိး၏ အမည္စာရင္းတစ္ခုထြက္ေပၚလာခဲ့သည္ကုိေတြ႔ရသည္။
ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ အစုိးရႏွင့္ျပည္သူမ်ားအၾကား ခ်ဳပ္ေနွာင္ထားေသာစည္းမ်ဥ္းျဖစ္သည္။ အေျခခံ ဥပေဒတြင္ လူမ်ဳိးကုိအေျခခံေသာျပည္နယ္မ်ားပါရွိျခင္းမရွိျခင္းမွာ တုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးအားလံုး၏ အမည္နာမကုိပယ္ ေဖ်ာက္ၿပီး တစ္ခုတည္းေသာဗမာျပည္ေထာင္စုကုိ တည္ေဆာက္ရန္ႀကဳိးပမ္းေဆာင္ရြက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤေဆာင္ရြက္ ခ်က္သည္အုပ္ခ်ဳပ္သူဗမာလူမ်ဳိးမ်ား၏ မရုိးေျဖာင့္မႈကုိေတြ႕ျမင္ရေပသည္။ ကံအေၾကာင္းအားေလ်ာ္စြာ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕ စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္လည္းေကာင္း၊ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒတြင္လည္းေကာင္း လူမ်ဳိးကုိအေျခခံေသာ ျပည္နယ္မ်ားအျဖစ္တည္ရွိခြင့္ရရွိေနျခင္းမွာ အားရဖြယ္ျဖစ္သလုိ၊ ျပည္ေထာင္စုဖြားတုိင္း ရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ ခ်စ္ၾကည္ စည္းေနွာင္မႈကုိလည္း အေထာက္အကူျပဳေနသည္ဟုဆုိရမည္ျဖစ္သည္။
၁၉၇၄ ခုႏွစ္ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ
သုိ႔ရာတြင္ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒႏွစ္ရပ္စလံုး၌ပင္္ ဤျပည္ေထာင္စုအစုိးရႏွင့္ ျပည္နယ္မ်ားအၾကားအာဏာ ခဲြ ေ၀သံု စဲြမႈ မညီမမွ်မႈမ်ားရွိေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ပင္ျဖစ္သည္။ ၁၉၇၄ခုႏွစ္ ဥပေဒသည္ တစ္ပါတီစနစ္၊ ဆုိရွယ္ လစ္စီး ပြားေရးစနစ္ကုိအေျခခံထားသည္ျဖစ္ရာ ဗဟုိခ်ဳပ္ကုိင္မႈမ်ားလြန္းသည္။ ၁၉၇၄ခုႏွစ္ အေျခခံဥပေဒအရ ျပည္နယ္အစုိးရ ႏွင့္ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ဟုေခၚဆုိနဳိင္သည့္ ျပည္သူ႔ေကာင္စီမ်ားကုိဖြဲ႕စည္းခြင့္ရခဲ့သည္။ ေဒသအစုိးရဟုဆုိႏိုင္ေသာ ရပ္ကြက္၊ ေက်းရြာအုပ္စုျပည္သူေကာင္စီ၊ ၿမဳိ႕နယ္ျပည္သူ့ေကာင္စီမ်ားကုိဖဲြ႕စည္းကာ စီမံခန္႔ခဲြေရး၊ တရားစီရင္ေရး အာဏာမ်ားကုိ ျပည္သူ႕ကို္ယ္စားလွယ္မ်ားကုိင္တြယ္က်င့္သံုးခြင့္ရခဲ့သည္။ ျပည္နယ္ျပည္သူ႕ေကာင္စီတြင္ ဥကၠ႒၊ အတြင္းေရးမွဴးပါ၀င္ေသာ အလုပ္အမႈေဆာင္အဖြဲ႕ျဖင့္ ျပည္နယ္၊ တုိင္းမ်ား၏ စီမံခန့္ခဲြခြင့္ကုိ က်င့္သံုးႏိုင္ခဲ့သည္။ သုိ႔ရာ တြင္ ႏိုင္ငံေတာ္၏ဦးေဆာင္ပါတီျဖစ္ေသာ ေဒသပါတီေကာ္မတီမ်ား(တုိင္းမွဴးမ်ား)၏ ခ်ဳပ္ကုိင္မႈႏွင့္လြတ္ကင္းျခင္းမရွိခဲ့။ တရားစီရင္ေရးတြင္လည္း ျပည္သူ႕ကို္ယ္စားလွယ္မ်ားပါ၀င္ေသာတရားသူႀကီး အဖဲြ႕မ်ားျဖင့္ စီရင္ဆံုးျဖတ္ခြင့္ရခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ ေဒသဆုိင္ရာအစုိးရျဖစ္ေသာ ျပည္သူ႔ေကာင္စီမ်ားသည္ ဘ႑ာေရးဆုိင္ရာစီမံခန္႔ခဲြပုိင္ခြင့္မရွိခဲ့။ ဗဟုိမွခ်မွတ္ ေပးသည့္အတုိင္းသာလုပ္ေဆာင္ခဲ့ရသည္။ ဆုိလုိသည္မွာေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္း၊ ေဆးရံု၊ေဆးေပးခန္းတစ္ခု၊ လမ္းတစ္ လမ္းေဖါက္လုပ္ရန္ ဘ႑ာေငြသံုးခဲြခြင့္မရွိခဲ့။ ဘ႑ာေငြစီမံခန္႔ခဲြမႈမွာ ဗဟုိမွခ်ဳပ္ကုိင္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ ၀န္ထမ္းေရးရာ စီမံခန္႔ခဲြပုိင္ခြင့္ အနည္းအက်ဥ္းအားျဖင့္ရွိခဲ့သည္။
ေနာက္ဆံုးျပည္သူ႕ေကာင္စီအဆင့္ဆင့္သည္ အေပၚမွခုိင္းတာကုိသာ လုပ္ကုိင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ေပးခဲ့ရ ေသာ အဆင့္တြင္သာရွိခဲ့သည္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆဲြရာတြင္ ပါ၀င္ခြင့္မရေသာ္လည္း ျပည္လံုးကၽြတ္ဆႏၵခံယူပဲြျဖင့္ အတည္ျပဳရာတြင္မႈ ေထာက္ခံမဲေပးျခင္းျဖင့္ တစ္တပ္တစ္အားပါ၀င္ခဲ့သည္။ နီးစပ္သူမ်ားကုိလည္းေထာက္ခံၾကရန္ စည္းရံုးေဆာ္ၾသေပးခဲ့သည္။ ႀကဳိက္ႏွစ္သက္လုိ႔ေတာ့မဟုတ္။ အထူးသျဖင့္တုိင္းေဒသႀကီးႏွင့္ျပည္နယ္အစုိးရ ဖဲြ႔စည္း ျခင္းကိစၥရပ္မ်ား၊ ႏိုင္ငံေတာ္အုပ္ခ်ဳပ္ရာတြင္ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္ ၂၅% ပါ၀င္သည့္ကိစၥရပ္မ်ားကုိ ဘ၀င္ မက်ခဲ့။ သုိ႔ရာတြင္ ၂၀၀၈ခုနွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကုိအတည္ျပဳျခင္း မျပဳႏိုင္င္ခဲ့လွ်င္ စစ္အာဏာရွင္တုိ႔ လက္ ေအာက္တြင္ ဆက္လက္ရွင္သန္ေနသြားၾကရဦးမည္။ အေျခခံဥပေဒသစ္တစ္ရပ္ေရးဆဲြဖုိ႔ အခ်ိန္ေတြဘယ္ ေလာက္ၾကာ မည္လည္းမသိႏိုင္။ ထုိေၾကာင့္ စစ္အစုိးရ၏စိတ္ႀကဳိက္ေရးဆဲြထားေသာ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ အေျခခံဥပေဒ အတည္ျဖစ္ေရးကုိ ေထာက္ခံခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအတည္ျဖစ္ၿပီး ဥပေဒႏွင့္အညီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖဲြ႕မ်ား ဖဲြ႔စည္းျဖစ္ေပၚလာသည့္တုိင္ ျပည္သူမ်ားလုိလားေသာဒီမုိကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ပီပီျပင္ျပင္ရရွိလာႏိုင္ဦးမည္ဟုကား စာေရးသူတုိ႔ေမွ်ာ္လင့္ထားျခင္းမရွိခဲ့။ အနည္းဆံုးအုပ္ခ်ဳပ္မႈ ၅ႏွစ္သက္တမ္း၊ ၂ႀကိမ္၊ ၃ႀကိမ္ခန္႔မွသာ ရရွိႏိုင္မည္ဟူ၍ ေမွ်ာ္လင့္ထားခဲ့ၾကသည္။ စာေရးသူတုိ႔ေထာက္ခံမဲေပးခဲ့ေသာ ၂၀၀၈ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒကုိလည္း တစ္စခ်င္း ျပင္ဆင္ႏိုင္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင္ခဲ့သည္။ လက္ရွိတြင္လည္း ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရးအား တပ္မေတာ္မွ မူအား ျဖင့္လက္ခံထားသလုိ၊ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေရးဆဲြရာတြင္ အဓိကပါ၀င္ခဲ့သည့္ပုဂၢဳိလ္မ်ားကလည္း ျပင္ဆင္ရန္မူအား ျဖင့္ လက္ခံထားၾကသည္ကုိေတြ႔ရသည္။ လက္ရွိအာဏာရပါတီကလည္း ၂၀၀၈ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ ေရးအတြက္ လႈပ္ရွားေဆာင္ရြက္ေနသည္ကုိေတြ႔ရသည္။
လက္ေတြ႕အေနအထား
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒႏွင့္ပတ္သက္၍ ကၽြမ္းက်င္သူဥပေဒပညာရွင္မ်ားက ဤဥပေဒတြင္ ဖက္ဒ ရယ္စနစ္၊ သေဘာတရားမ်ားပါ၀င္ေနေၾကာင္း ေထာက္ျပေနၾကသည္မ်ားကုိေတြ႕ရသည္။ အေျခခံသေဘာ တရားအား ျဖင့္မွန္ခ်င္မွန္မည္။ သုိ႔ရာတြင္လက္ေတြ႔ေဆာင္ရြက္ရာတြင္မည္သုိ႔ရွိပါသနည္း။ အထူးသျဖင့္ေအာက္ေျခအဆင့္ (တုိင္း ေဒသႀကီးမ်ားႏွင့္ျပည္နယ္အဆင့္)တြင္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကုိလက္ေတြ႕အားျဖင့္ ေလ့လာဆန္း စစ္ၾကည့္ႏိုင္ရန္လုိ သည္။ ေယဘုယ်က်က် ၾကည့္ျမင္တတ္ရန္လုိသည္။
တုိင္းေဒသႀကီးမ်ားႏွင့္ျပည္နယ္အဆင့္တြင္ ဗဟုိမွာကဲ့သုိ႔ ဥပေဒျပဳေရးမ႑ဳိင္၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမ႑ဳိင္ႏွင့္ တရားစီ ရင္ေရးမ႑ဳိင္မ်ားထားရွိကာ မ႑ဳိင္ ၃ရပ္ အျပန္အလွန္ထိန္းေက်ာင္းသည္ဟုဆုိေသာ္လည္း၊ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒအရ ျပည္နယ္အစုိးရဖဲြ႕စည္းစဥ္ကပင္လွ်င္ လႊဲမွားေနသည္ကုိေတြ႕ျမင္ရသည္။ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ကုိ ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္အတည္ျပဳသည္ဆုိေသာ္လည္း ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မွာျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္မွ ေရြးခ်ယ္ေပးသူ မဟုတ္သလုိ၊ အစုိးရ အဖဲြ႕၀င္၀န္ႀကီးမ်ားကုိလည္း ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္မွေရြးခ်ယ္ခြင့္မရခဲ့ေပ။ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ကုိသမၼတမွေရြးခ်ယ္ေပးသူအား (သတ္မွတ္အရည္အခ်င္းပ်က္ယြင္းသူမဟုတ္လွ်င္) ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္မွကန္႔ကြက္ႏိုင္ျခင္းမရွိ၊ အတည္ျပဳေပးရသည္။ ထုိ႔အတူ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မွေရြးခ်ယ္တင္ျပလာေသာသူမ်ားအား ၀န္ႀကီးအျဖစ္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္မွ အတည္ျပဳေပးရသည္မွာ ျပည္သူမ်ား၏ဆႏၵကုိလံုး၀ဆန္႔က်င္ေနျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထုိ႔အတူ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္သည္လည္းေကာင္း၊ ျပည္နယ္ အစုိးရအဖဲြ႕၀င္၀န္ႀကီးမ်ားသည္လည္းေကာင္း မိမိတုိ႔အားအတည္ျပဳခန႔္အပ္ေပးလုိက္သည့္ လႊြတ္ေတာ္အား တာ၀န္ခံ ျခင္းမရွိဘဲ နဳိင္ငံေတာ္သမၼတအားသာ တာ၀န္ခံရသျဖင့္ ျပည္နယ္အစုိးရအဖဲြ႕သည္ သမၼတ၏အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ လံုးလံုးလ်ားလ်ားႀကီး က်ေရာက္လ်က္ရွိေနေပသည္။ သုိ႔ျဖင့္ျပည္နယ္၏အျမင့္ဆံုးစီမံခန္႔ခဲြရသည့္အစုိးရအဖဲြ႔မွာ ဗဟုိ၏ ခ်ဳပ္ကုိင္မႈေအာက္တြင္ ေရာက္ရွိေနသည့္ကုိေတြ႕ရေပသည္။
ထုိ႔အတူဘ႑ာေငြစီမံခန္႔ခဲြပုိင္ခြင့္ကုိ အထုိက္အေလ်ာက္ခဲြေ၀ေပးထားသည္ဆုိေသာ္လည္း ျပည္နယ္ တုိင္းေဒ သ အစုိးရအဖဲြ႕သည္ မိမိျပည္နယ္တြင္တာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္ေနေသာ ဌာနအားလံုး၏ဘ႑ာေငြမ်ားကုိ ႀကီးၾကပ္စီမံႏိုင္ ခြင့္မရွိေပ။ ဥပမာအားျဖင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္တြင္ ၀န္ႀကီးဌာနအသီးသီးမွ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနၾကေသာ ဦးစီးဌာန အဖဲြ႕ အစည္းေပါင္း ၈၀ခန္႔ရွိေသာ္လည္း ယင္းတုိ႔အနက္ ဌာန ၂၀၀န္းက်င္ခန္႔ကုိသာ စီမံခန္႔ခဲြခြင့္ ရရွိေနေပသည္။ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ဆည္ေျမာင္း၊ သစ္ေတာ၊ ေဆာက္လုပ္ေရး၊ လူ၀င္မႈႀကီးၾကပ္ေရးဌာနႀကီးမ်ား၏ ဘ႑ာေငြသံုးစဲြမႈမ်ား၊ ၀န္ထမ္္းေရးရာကိစၥရပ္မ်ားကုိ ျပည္နယ္အစုိးရအဖဲြ႔မွ ႀကီးႀကပ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္းမရွိဘဲ ဗဟုိအစုိးရအဖဲြ႕ လက္ေအာက္ ဦးစီးဌာနမ်ားက တုိက္ရုိက္စီမံခန႔္ခဲြလ်က္ရွိသည္ကုိေတြ႕ရေပသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္အမ်ားျပည္သူႏွင့္သက္ဆုိင္ေသာ ပညာ ေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ဆည္ေျမာင္းလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ျပည္နယ္အစုိးရအဖြဲ႕အေနျဖင့္ တုိက္ရုိက္ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္းမရွိ ဘဲ ဗဟုိအစုိးရအဖြဲ႕(ဦးစီးဌာနမ်ား)သုိ႔ တင္ျပခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းခံေဆာင္ရြက္ေနရျခင္းမွာ ဖက္ဒရယ္စနစ္ႏွင့္ အံမ၀င္ လဲြေခ်ာ္ေနသည္ကုိ ေတြ႕ရမည္ျဖစ္သည္။
ႏိုင္ငံေရးတြင္တပ္မေတာ္မွပါ၀င္မႈ
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖဲြ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအရ တုိင္းေဒသႀကီးႏွင့္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္မ်ား၊ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္၊ အမ်ဳိး သားလႊတ္ေတာ္မ်ားတြင္ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္ ၂၅% ပါ၀င္ေစလ်က္ရွိသည္။ ဤသုိ႔ပါ၀င္ျခင္းသည္ ဖဲြ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရးတြင္ အလြယ္တကူျပင္ျခင္းမျပဳႏိုင္ရန္ျဖစ္ၿပီး၊ လႊတ္ေတာ္တြင္းတင္သြင္းသည့္အဆုိမ်ား ေမး ခြန္းမ်ားမဲခဲြဆံုးျဖတ္ရာတြင္ ထိန္းညွိေပးႏိုင္ရန္ျဖစ္သည္။ တပ္မေတာ္သား ၂၅% ပါ၀င္ေနျခင္းသည္ မတူကဲြျပားေသာ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားရွိေနသည့္လႊတ္ေတာ္မ်ားတြင္ အက်ဳိးသက္ေရာက္မႈရွိသည္ကုိ ေတြ႔ရသည္။ ဤအခ်က္ကုိဒုတိယ အႀကိမ္ ရခုိင္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္၌ ေတြ႕ရွိခဲ့ရသည္။
ဒုတိယအႀကိမ္ရခုိင္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ကုိ ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီ၊ ရခုိင္ဒီမုိကေရစီအဖဲြ႕ခ်ဳပ္ပါတီ၊ ျပည္ေထာင္စု ႀကံ႕ခုိင္ေရးႏွင့္ဖြံ႕ၿဖဳိးေရးပါတီ၊ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖဲြ႕ခ်ဳပ္ပါတီႏွင့္ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္မ်ား ပါ၀င္ဖဲြ႕စည္း ထားျခင္းျဖစ္သည္။ စတင္ဖဲြ႕စည္းစဥ္က ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီသည္ လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ ၂၂ဦး၊ အမ်ဳိးသားဒီမုိ ကေရစီအဖဲြ႕ခ်ဳပ္ပါတီမွ ၉ ဦး၊ ျပည္ေထာင္စုႀကံ့ခုိင္ေရးႏွင့္ဖြံ႕ၿဖဳိးေရးပါတီမွ ၃ ဦး၊ တစ္သီးပုဂၢလိက ကုိယ္စားလွယ္ တစ္ဦး၊ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္ ၁၂ ဦးပါ၀င္ကာ ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီမွကုိယ္စားလွယ္ အမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ တစ္သီးပုဂၢလကုိယ္စားလွယ္မွာေနာင္တြင္ ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီသုိ႔ပူးေပါင္းပါ၀င္ခဲ့သျဖင့္ ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီသည္ ျပည္ နယ္လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ ၂၃ဦးျဖင့္ အင္အားအမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီ၊ ရခုိင္ဒီမုိကေရစီ အဖဲြ႕ခ်ဳပ္ပါတီတုိ႔အကဲြတြင္တစ္ခ်ိဳ႕မွာ ရခုိင္ဒီမုိကေရစီအဖဲြ႔ခ်ဳပ္သုိ႔ပါ၀င္သြားခဲ့သည္။
ဒုတိယအႀကိမ္ရခုိင္ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္တြင္ ဒုတိယဥကၠ႒ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္သြားခဲ့ၿပီး ဒုတိယဥကၠ႒အား ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္ရန္ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ရခုိင္အမ်ဳိးသားပါတီသည္ လႊတ္ေတာ္တြင္းအင္အားအမ်ားဆံုး ျဖစ္သျဖင့္ မိမိပါ တီမွကုိယ္စားလွယ္တစ္ဦးကုိ ဒုတိယဥကၠ႒အျဖစ္လ်ာထားေပးခဲ့ေသာ္လည္း ပါတီစည္းကမ္း ေဖါက္ဖ်က္ကာ ပါတီတြင္း မွ ပုဂၢဳိလ္တစ္ဦးကအၿပဳိင္အေရြးခံခဲ့သည္။ ဤေရြးခ်ယ္ပဲြကုိမဲအနည္း၊အမ်ားျဖင့္ဆံုးျဖတ္ခဲ့ရာ၊ ပါတီမွလ်ာထားသူႏွင့္ အၿပဳိင္ အေရြးခံသူမွာ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္မ်ားမဲ၊ ပါတီဘက္ေျပာင္းသူမ်ား မဲ၊ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖဲြ႕ခ်ဳပ္ မဲမ်ားျဖင့္ ထက္၀က္ေက်ာ္မဲမ်ားျဖင့္ အႏိုင္ရသြားခဲ့သည္။ ဤေရြးခ်ယ္ပဲြတြင္ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္မ်ားမဲ၏အ ေရးပါမႈကုိ ေတြ႔ျမင္နဳိင္သည္။
ဒုတိယတစ္ႀကိမ္တြင္လည္း တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္မ်ား၏ဆႏၵမဲရလာဒ္ေၾကာင့္ ရခုိင္ျပည္နယ္ လႊတ္ ေတာ္၏ အေျခမလွမႈကုိႀကံဳႀကဳိက္ခဲ့ရေသးသည္။ ရခုိင္ျပည္နယ္အစုိးရအဖဲြ႔၀င္စီမံဘ႑ာ၀န္ႀကီးအား ရခုိင္ျပည္နယ္ လႊတ္ေတာ္မွဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒပုဒ္မ ၂၆၃တြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ဥပေဒအရ ေပးအပ္ေသာတာ၀န္မ်ားကုိ ေက်ပြန္ စြာ မေဆာင္ရြက္ေၾကာင္း စြပ္စဲြျပစ္တင္မႈျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ စြပ္စဲြျပစ္တင္မႈအားလႊတ္ေတာ္တြင္မဲခဲြဆံုးျဖတ္ရာတြင္ ေထာက္ ခံမဲသံုးပံုႏွစ္ပံုရရွိမွသာ စြပ္စဲြျပစ္တင္မႈမွန္ကန္ေၾကာင္း လႊတ္ေတာ္မွဆံုးျဖတ္ႏိုင္မည္ျဖစ္ေသာ္လည္း အမွန္တကယ္မဲခဲြ ေသာအခါတပ္မေတာ္သားမ်ား၏ ေထာက္ခံမဲကုိမရသျဖင့္ ၀န္ႀကီးအားလႊတ္ေတာ္မွ စြပ္စဲြျပစ္တင္မႈအဆုိရႈံးနိမ့္ခဲ့သည္။
ဤအေျခအေနကုိၾကည့္ပါက တုိင္းရင္းသားပါတီမ်ားႀကီးစုိးသည့္ျပည္နယ္ေဒသမ်ားတြင္ တပ္မေတာ္သားပါ၀င္ မႈကုိႏွစ္လုိၾကမည္မဟုတ္သည္မွာေသခ်ာသည္။ သုိ႔မဟုတ္အတုိင္းအတာတစ္ခုထိေလွ်ာ့ေပါ့ရန္လုိလားၾက မည္သာျဖစ္ သည္။
ဥပေဒျပဳေရး
ဥပေဒျပဳေရးႏွင့္ပတ္သက္၍ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္အား အာဏာမ်ားခဲြေ၀အပ္ႏွင္းထားသည္ကုိေတြ႔ရေသာ္လည္း နည္းပါးလွေသးသည္။ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအား ဒုတိယအႀကိမ္ျပင္ဆင္သည့္ဥပေဒအရ ဥပေဒျပဳေရးအ ခြင့္အာဏာ မ်ားကုိတုိးခ်ဲ႕ရရွိလာေသာ္လည္း ျပည္ေထာင္စုမွျပဌာန္းထားေသာဥပေဒမ်ားကုိ မဆန္႔က်င္ေစရဟူေသာ ထိန္းခ်ဳပ္ခ်က္ မ်ား ပါရွိေနသျဖင့္ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္မ်ားကသြားလုိသည့္အတုိင္းခရီးမေပါက္ေသးသည္ကုိလည္း လက္ေတြ႔အားျဖင့္ ေတြ႕ျမင္ေနရေပသည္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရးႏွင့္၂၀၂၀ အခင္းအက်င္း
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအားတစ္စံုတစ္ခုထိျပင္ဆင္ေရးအား စာေရးသူအေနျဖင့္ ေထာက္ခံရမည္ ျဖစ္သည္။ ဗဟုိမွခ်ဳပ္ကုိင္ထားေသာ အေျခခံဥပေဒပါအခ်က္အလက္မ်ားအားျပင္ဆင္ရန္လည္း လုိအပ္မည္ျဖစ္သည္။ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဥပေဒေဘာင္အတြင္းေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ျပည္နယ္မ်ား၊ တုိင္းေဒသႀကီးမ်ားတြင္ ေဆာင္ရြက္ရာ၌ အံမ၀င္ ဂြင္မက်သည္မ်ားရွိေနသည္မွာ အထင္အရွားပင္ျဖစ္သည္။
၂၀၂၀ ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပဲြမတုိင္မီ တုိင္းေဒသႀကီးႏွင့္ျပည္နယ္အစုိးရမ်ားခန္႕အပ္တာ၀န္ေပးရာတြင္ သက္ဆုိင္ ရာလႊတ္ေတာ္မွ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္မ်ား၊ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးမ်ားကုိ ေရြးခ်ယ္ႏိုင္သည္ထားဦး။ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စား လွယ္ ၂၅% ပါ၀င္ေနပါက အဟန္႔အတားမ်ားျဖစ္ေနဦးမည္ျဖစ္သည္။ ေဒသတြင္းႏိုင္ငံေရးပါတီတစ္ခုတည္းက လႊမ္းမုိး ႏိုင္ျခင္းမရွိဘဲ အျခားပါတီမ်ားမွ ကုိယ္စားလွယ္မ်ားပါ၀င္ေရြးခ်ယ္ျခင္းခံရမည္ဆုိပါက လႊတ္ေတာ္တြင္းလႊတ္ေတာ္ ဥကၠ႒၊ ဒုတိယဥကၠ႒အပါအ၀င္ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္၊ ျပည္နယ္၀န္ႀကီးမ်ားေရြးခ်ယ္ရာတြင္ပင္ တပ္မေတာ္သား ကုိယ္ စားလွယ္မ်ား၏ပါ၀င္မႈက အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားစြာရွိလာမည္ျဖစ္သည္။ ထုိေၾကာင့္ တပ္မေတာ္သားကုိယ္စားလွယ္ ၂၅% ပါ၀င္မႈကုိ တုိင္းရင္းသားႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားက လက္ခံႏိုင္မည္မဟုတ္သည္မွာ ေသခ်ာေပသည္။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒအား ပထမအႀကိမ္ႏွင့္ဒုတိယအႀကိမ္သက္တမ္းကာလမ်ား၌ အသံုးျပဳ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိသည္။ တစ္ခ်ဳိ႕ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ လက္ေတြ႔၌လုပ္ကုိင္ရာတြင္ ထိေရာက္ျခင္းမရွိသည္မ်ား၊ အံမ၀င္ ဂြင္မက်သည္မ်ားရွိေနသည္ကုိ လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ေနသူမ်ားသာသိၾကသည္။ သုိ႔ျဖစ္ေလရာ ၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဖဲြ႕စည္းပံု ျပင္ဆင္ေရးအား လက္ေတြ႕ႏွင့္ကုိက္ညီသည့္အေနအထားသုိ႔ေရာက္ေအာင္ ျပင္ဆင္ႏိုင္ေရးမွာ ျပည္သူမ်ားအတြက္၊ အထူးသျဖင့္ တုိင္းရင္းသားျပည္သူမ်ား၏ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားလည္းျဖစ္သည္။ ဖက္ဒရယ္ဒီမုိကေရစီစံႏွင့္ညီေသာ အေျခခံ ဥပေဒျဖစ္ေပၚလာေရးမွာ တုိင္းရင္းသားျပည္သူမ်ား၏ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္လည္းျဖစ္သည္။
