(အယ္ဒီတာေတြ႔ဆုံေမးျမန္းသည္)
( ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ လက္ရွိပညာေရးအေျခအေနမွာ ႏိုင္ငံတာႏွင့္ႏိႈင္းယွဥ္လွ်င္နိမ့္ပါးသသည့္အဆင့္သို႔ေရာက္ရွိေနေၾကာင္း ပညာရွင္မ်ား သုံးသပ္ခ်က္မ်ားက်ယ္က်ယ္ေလာင္ထြက္ေပၚလာေနၿပီး တိုင္းရင္းသားမ်ားလိုလားေသာ ပညာေရးက႑ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေလွ်ာ့ခ် ေရးအတြက္ ေထာက္ျပေျပာဆိုမႈမ်ား ရွိေနသည္ကိုေတြ႔ရမည္ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသားပညာေရးပညာေရးဥပေဒ ျပ႒ာန္းလိုက္သည့္ သမၼတဦးသိန္းစိန္အစိုးရလက္ထက္တြင္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား၏အႀကီးအက်ယ္ကန္႔ကြက္မႈကို ရင္ဆိုင္ ခဲ့ရၿပီး ေက်ာင္းသားသပိတ္စစ္ေၾကာင္းကိုအၾကမ္းဖက္ၿဖိဳခြင္းခဲ့ရသည့္အဆင့္ထိေရာက္ရွိခဲ့ရသည္မွာ အမ်ားသိၿပီးျဖစ္ပါသည္။ တစ္နည္းေျပာရလွ်င္ စမ္းသပ္ခံပညာေရးဟုအမ်ားသူငွာေျပာရသည့္အေျခအေနအဆင့္ထိေရာက္ေနသည့္ ျမန္မာ့ပညာေရးအေျခ အေနကို သိရွိႏိုင္ေရး (National Network for Education Reform-NNER)တည္ေထာင္သူအဖြဲ႔ဝင္တစ္ဦးျဖစ္သူ စာေရးဆရာ ကိုတာ ႏွင့္ေတြ႔ဆုံေမးျမန္းျခင္းကို ေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။)
အယ္ဒီတာ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ပညာေရးစနစ္က အရင္ကထိပ္ဆံုးပိုင္းမွာရွိေနရာကေန အခုအေျခအေနက ေအာက္ဆံုးအဆင့္ထိုးက်သြားရ တယ္လို႔ေျပာဆိုေနတာေတြရွိေနပါတယ္။ အဲဒါ အဓိကဘာေတြေၾကာင့္ျဖစ္မလဲဆိုတာ သိခ်င္ပါတယ္ ဆရာ။
ကိုတာ။ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ပညာေရးက ထိပ္ပိုင္းေရာက္တယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္တစ္ခါမွ မၾကားမိပါဘူး။ သုံးသပ္ေျပာရရင္ ပညာေရးက အခုထက္ေတာ့ေကာင္းတယ္။ အရင္ကရန္ကုန္တကၠသိုလ္ကေတာ့နာမည္ႀကီးခဲ့တာေပါ့။ ေနာက္ေတာ့တကၠသိုလ္ေတြ လည္းမေကာင္းေတာ့ဘူး။ အဓိကကေတာ့ ဦးေနဝင္းတက္လာကတည္းကပဲ။ ဦးေနဝင္းကတကၠသိုလ္ဆိုတာ စပယ္ရွယ္ေနရာ တစ္ခုျဖစ္တယ္ဆိုတာသိပုံမရဘူး။ တကၠသိုလ္ဆိုတဲ့ပညာေရးကို သူဟာနဲ႔သူမထားပဲ(ပညာေရးလြတ္လပ္ခြင့္မရွိ) သူတို႔ေအာက္ (အစိုးရလက္ေအာက္မွာထားၿပီး) သူတို႔ထင္သလို ပညာေရးကိုလုပ္ပစ္လိုက္တာ။ ေက်ာင္းဆိုတာေက်ာင္းသားကိုပဲ တာဝန္ခံရ တယ္ဆိုတာကိုမသိဘဲ အဲဒီအစိုးရတာဝန္ရွိသူေတြက သူတို႔ကိုတာဝန္ခံရဖို႔လုပ္ၾကတယ္။ အစိုးရဆိုတာေျပာင္းေနၾကတာပဲ။
စာလုံးေပါင္းသတ္ပုံေတြကအစ လုပ္ခ်င္ရာလုပ္ၾကတယ္။ ေက်ာင္းေတြပိတ္တာ ေက်ာင္းဖြင့္တာ သူတို႔သေဘာ။ ေက်ာင္းေတြ ကိုလည္းေရႊွ႕ပစ္ၾကတယ္။ အဲဒီေခတ္ကခဏခဏေက်ာင္းပိတ္တာေတြျဖစ္ေနတယ္။ တကၠသိုလ္ဆိုတာ(ေက်ာင္းဆို တာ) ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ပညာေရးကိုပဲ တာဝန္ခံတယ္ဆိုတာပညာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ပဲ။ (Academic Freedom)ပါပဲ။ အစိုးရ တစ္ရပ္ကို တာဝန္ခံရရင္ ဘယ္လိုလုပ္ လြတ္လပ္မွာလဲ။ ၁၉၆၀-၆၄ ေလာက္ကတည္းကပညာေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ မႈစလုပ္တယ္ေပါ့ေလ။ အဲဒီကတည္းက ပညာေရးဟာ မေကာင္းေတာ့ဘူး။ အစိုးရက ပညာေရးစနစ္ အေရးႀကီးတာသိရဲ႕ လားဆုိတာရွိတယ္။ အဲလိုေတာင္ မစဥ္းစားပဲနဲ႕ လုံၿခံဳေရးတို႔ အျခားဟာေတြကို ဦးစားေပးေနတယ္။ အဲဒါေတြ ဦးစားေပးေနေတာ့ ပညာေရးက က်သြားတယ္။
အယ္ဒီတာ။ ဟုတ္ကဲ့ပါဆရာ။ ဒီမွာကၽြန္ေတာ္နားလည္လိုက္တာက ပညာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ေပါ့၊ အဓိကတကၠသိုလ္ေတြကို အစိုးရထိန္း ခ်ဲပ္မထားပဲ လြတ္လပ္ခြင့္ေပးဖို႔ဆိုတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြကို ျပန္လည္ျပဳျပင္ေရးလုပ္မည္ဆိုရင္ ဘယ္အခ်က္ေတြအဓိကထား ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ဆရာ။
ကိုတာ။ အခ်က္အလက္နဲ႔ေျပာရရင္အမ်ားႀကီးပဲ။ အေရးႀကီးတာက သင္ၾကားေရးဆရာေတြကအေရးအႀကီးဆုံးပဲ။ ပညာေရး မူဝါဒေတြ၊ ပညာေရးလြတ္လပ္ခြင့္ဆိုတဲ့ တက္သိပညာရွင္ေတြကစီမံခြင့္ေပါ့ေလ။ ဒါလည္းအေရးႀကီးတာပဲ။ အထက္ကေျပာခဲ့ သလို တကၠသိုလ္ေတြ(ေက်ာင္းေတြ)ဟာ သူ႔ဟာသူစီမံအုပ္ခ်ုပ္တဲ့ Autonomousကိုဆိုလိုပါတယ္။ Decentralization လုပ္ဖို႔လည္းလိုမယ္။ ခုထိေတာ့ Decentralization မလုပ္ရေသးဘူး။ ေနရာေဒသကိုအေျခခံတဲ့ ပညာေရးစနစ္ ( Place-based Education ) ျဖစ္ရမယ္ဗ်။ ခုထိေတာ့ ဗဟိုကပဲ ခ်ဳပ္ကိုင္ေနတဲ့ ပညာေရးဆိုေတာ့ ဒါေတြကိုျပင္ရမယ္။
အယ္ဒီတာ။ ေနာက္တစ္ခ်က္ တကၠသိုလ္ဝင္တန္းကို ရမွတ္နဲ႔အကဲျဖတ္တဲ့စနစ္မဟုတ္ေတာ့ပဲ ဝင္ခြင့္ေျဖပညာေရးစနစ္ကိုေျပာင္းမယ္ လို႔ေျပာတာရွိပါတယ္။ အဲလိုေျပာင္းလဲက်င့္သုံးလိုက္ရင္ အတားအဆီးအခက္အခဲအသစ္ေတြ ဘာေတြျဖစ္လာႏိုင္လဲ ဆရာ။
ကိုတာ။ ဒါကေတာ့ ဘာမွမျဖစ္လာဘူးလို႔ထင္ပါတယ္။ တကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္ေတြအတြက္ စနစ္တက်နဲ႔ ေကာင္းေကာင္းလုပ္မယ္ဆိုရင္ ဘာမွမျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ တစ္ကမာၻလုံးမွာ ဒါေတြက်င့္သုံးေနတာပဲ။ ေအာင္ျမင္ေနတယ္၊ အဆင္ေျပေနတာပဲေပါ့။ တကယ့္လက္ေတြ႔မွာ အခက္ေတြ႔မလား မေတြ႔ဘူးလားဆိုတာက အခက္အခဲနည္းနည္းပါးပါးေတာ့ ရွိခ်င္ရွိမွာေပါ့။
အယ္ဒီတာ။ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ ဗမာစကားနဲ႔သင္ၾကားေနရေတာ့ အခက္အခဲေတြႀကံဳေတြ႕ေနရလို႔ သိရတယ္တယ္ဆရာ။ အထူး သျဖင့္ တိုင္းရင္းသားဖက္ကအခုေနာက္ပိုင္းမွာ မိခင္ဘာသာအေျချပဳ ဘာသာစုံသင္ၾကားေရးစနစ္ေပါ့၊ အဲဒါေတြကိုေျပာလာတာ ေတြေတြ႔ရတယ္၊ အဲဒီအေပၚမွာေရာ ဆရာ့အျမင္ကိုသိခ်င္ပါတယ္။
ကိုတာ။ မိခင္ဘာသာစကားနဲ႔ သင္ၾကားေရးက အေရးႀကီးတယ္လို႕ပညာေရးဌာနကလူႀကီးေတြဘဝင္က်ရမယ္။ နားလည္ရမယ္။ ဒါမွ တိုင္းရင္းသားကေလးေတြက နားလည္မယ္လို႔သူတို႔သိထားရမယ္။ ဘက္ဂ်က္ရဲ႕ ၄-၅% ပိုျပီးကုန္က်မယ္လို႔ သုေတသ နေတြရွိျပီးသား။ ဒါေတြကိုလုပ္တဲ့ပညာရွင္ေတြရွိတယ္။ ညိွႏိုင္းတိုင္ပင္ျပီးလုပ္ရမွာပဲ။ ခုဟာကမိခင္ဘာသာစကားနဲ႔ သင္မွ တိုင္းရင္းသားေတြေက်နပ္မယ္။ သူတို႔ဘာသာစကားဟာ သူတို႔ရဲ႕အမွတ္အသားဆိုတာကိုပဲသိပုံမရဘူး။ တိုင္းရင္းသား ကေလးေတြရဲ႕ ပညာေရးအတြက္လည္းေကာင္းသလို ႏိုင္ငံရဲ႕စည္းလုံးညီညႊတ္မႈအတြက္လည္းေကာင္းတယ္။ Social cohesion ဟာ မိခင္ဘာသာစကားသင္ၾကားေစျခင္းနဲ႔ရတယ္လို႔ သုေတသနေတြရွိပါတယ္။
အယ္ဒီတာ။ တကယ္လို႔ ဖက္ဒရယ္ပညာေရးစနစ္ကိုသြားမယ္ဆိုရင္ ခုလက္ရွိပညာေရးစနစ္နဲ႔ ဘယ္လိုျပဳျပင္ေျပာင္းလဲၿပီး သြားလို႔ရမလဲဆိုတာေလးကို ရွင္းျပေပးပါအုံးဆရာ။
ကိုတာ။ ဖက္ဒရယ္ဆိုတာက ဂ်ဳိဟန္ဂါတ္တြန္ (Johan Galtung)ရဲ႕စကားကိုေခ်းငွားေျပာရရင္ Center-Point sharing ပါပဲ။ ဗဟိုနဲ႔အစိတ္အပိုင္းမ်ား ခြဲေဝၾကျခင္းတဲ့၊ ဒါပါပဲ။ center-periphery မဟုတ္ဘူးေနာ္။ ဖက္ဒရယ္ပညာေရးစနစ္ဆိုတာကလည္း ကိုယ့္ေနရာနဲ႔ကိုယ္လုပ္ခြင့္ပဲ။ Place base Education ကိုယ့္ေဒသနဲ႔ကိုလုပ္ခြင့္ပဲ။ ကိုယ့္ေဒသအေျခအေနနဲ႔ ညီေအာင္လုပ္ဖို႔ပဲ။ ဥပမာ- ရွမ္းေဒသအေၾကာင္းကို ရွမ္းေတြကပိုသိေတာ့ ရွမ္းကသူဟာသူလုပ္ေပါ။ သူ႔သင္ရိုးညႊန္းတမ္းနဲ႔သူ၊ အားလုံး တသမတ္တည္းျဖစ္ေအာင္ ညီညီညႊတ္ညႊတ္ေျပေျပျပစ္ျပစ္ျဖစ္ေအာင္ေတာ့ထားရမွာပဲ။ ဒီေလာက္ပဲေျပာခ်င္ပါတယ္။
အယ္ဒီတာ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ဆရာ။
