ျပည္သူကအမတ္(၉၀၀)ေက်ာ္ျဖင့္ ေရြးေကာက္ တင္ေျမာက္ခဲ့သည့္ NLD အစုိးရ၏ သက္တမ္း သည္ ေခါက္ခ်ိဳးက်ိဳးသြားပါၿပီ။ ၂၀၂၀- ခုႏွစ္တြင္ ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ အခ်ိန္ကုန္ေတာ့မည္ျဖစ္ေသာ ေၾကာင့္ အစုိးရလုပ္ငန္းကို လြတ္လြတ္ကြ်တ္ကြ်တ္လုပ္ရန္ လာမည့္ႏွစ္ (၂၀၁၉- ခုႏွစ္) တစ္ႏွစ္သာ အခ်ိန္ ရွိေတာ့သည္။
ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အေနျဖင့္ အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရးအတြက္ ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္း ေရးညီလာခံကို ၾကားကာလအတြင္း (၃)ႀကိမ္ခန္႔ က်င္းပႏိုင္ရန္ ဆႏၵရွိေနၿပီး ထိုရလဒ္ (ျပည္ေထာင္စု သေဘာတူ စာခ်ဳပ္- Pyidaungsu Accord) ျဖင့္ အေျခခံဥပေဒကို ျပင္ဆင္ရန္ဆႏၵရွိေနေၾကာင္း သိရ သည္။ ယင္းအျပင္ ေမွ်ာ္လင့္စရာရွိသလားဆိုလွ်င္ “ႏိုး”ဟု ဆိုရပါမည္။ သာဓကတစ္ခုအေနျဖင့္ လက္ရွိျပည္ေထာင္စုသေဘာ တူစာခ်ဳပ္ကို (၂)ႀကိမ္ခန္႔လက္မွတ္ေရးထုိးၿပီး အခ်က္ေပါင္း(၅၁)ခ်က္ သေဘာတူထားၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ရေလာက္သည့္ဆို၍ မည္မည္ရရတစ္ ခ်က္မွ၊ မပါဝင္ေပ။
NCA လမ္းေၾကာင္းေရာ၊ ေျခ/ဥ (လႊတ္ေတာ္)လမ္းေၾကာင္းေရာ ႏွစ္ခုစလံုးမွာတပ္မေတာ္က Vito အာဏာရွိထားသည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ တပ္မေတာ္၏ အေျပာင္းအလဲအတြက္ ႏိုင္ငံေရးစိတ္အား ထက္သန္မႈ (political will) ေရခ်ိန္နိမ့္ပါးမႈေၾကာင့္တစ္ေၾကာင္း ၂၀၂၀ေရြးေကာက္ပြဲမတိုင္ခင္ အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ ေရးသည္ တပ္မေတာ္ကလက္မခံႏိုင္သည့္ အေသးအမႊားေလာက္သာျမင္ ေတြ႔ရဖြယ္ရွိၿပီး ဖက္ဒရယ္ဒီမို ကေရစီအတြက္ တိုင္းရင္းသားျပည္သူမ်ားလုိလားေတာင့္တေသာ အခ်က္မ်ားျပင္ဆင္မႈမ်ိဳး ေမွ်ာ္လင့္ရန္မရွိ ေပ။
ထို႔ေၾကာင့္ NLD အေနျဖင့္ သူ႔၏အစုိးရသက္တမ္းအတြင္း လႊတ္ေတာ္ႏွင့္အစိုးရယႏၱရားကို အထိ ေရာက္ဆံုးအသံုးျပဳကာ မည္သူ႔မ်က္ႏွာကိုမွမေထာက္ဘဲ တိုင္းရင္းသားမ်ားလိုလားေတာင့္တ သည့္ မူလအခြင့္အေရးမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ေပးသင့္ပါၿပီ။ ထို႔ကဲ့သို႔ ေဆာင္ရြက္ရန္ ထပ္မေတာ္ႏွင့္ အေျခခံဥပေဒ ကို လြယ္ကူစြာျဖင့္ ေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္သည့္ အခ်က္ေပါင္းမ်ားစြာရွိသည့္အနက္ အ ခ်က္ေပါင္း(၁၀)ခ်က္ကို အက်ဥ္းခ်ံဳးေဖာ္ျပလိုက္ရပါသည္။
၁။ တိုင္းရင္းသားမိခင္ဘာသာစကား အေျချပဳပညာသင္ၾကားေရးစနစ္ (Ethnic mother tongue based education system)
တိုင္းရင္းသားမိခင္ဘာသာစကား အေျချပဳပညာသင္ၾကားေရးစနစ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေရး ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ျပည္တြင္းျပည္ပပညာရွင္မ်ား၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းအဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ တိုင္းရင္းသား အဖြဲ႔အ စည္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေဖာ္ျပေတာင္းဆိုၾကၿပီးသားျဖစ္ပါသည္။ အနီးကပ္ဆံုးအေနျဖင့္ ENAC အဖြဲ႔က စာတမ္းျပဳစုၿပီး တိုင္းရင္းသားမ်ား၏လိုလားမႈ၊ ႏိုင္ငံတကာက်င့္သံုးမႈမ်ား၊ မိမိတို႔ႏိုင္ငံ ထက္ ဘာသာစကား အဆမတန္မ်ားျပားသည့္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ အခက္အချမရွိက်င့္သံုးႏိုင္မႈႏွင့္ ယံုၾကည္ မႈတည္ေဆာက္ေရး အတြက္ အေရးႀကီးပံုမ်ားကို အက်ယ္တဝင့္ေဖာ္ျပထားသည္။ အစိုးရအဆက္ ဆက္က “ဘာသာစကားအ ရမ္းကြဲျပားလို႔”၊ “ကုန္က်စရိတ္မ်ားလို႔”၊ “တိုင္းရင္းသားစည္းလံုးညီညႊတ္ မႈေလ်ာ့က်ေစႏိုင္လို႔”ဆိုသည့္ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ားမွာ ခိုင္လံုမႈမရွိေတာ့ေခ်။ အေျခခံဥပေဒကန္႔သတ္ ခ်က္ႏွင့္တပ္မေတာ္၏ သေဘာထားကန္႕သတ္ခ်က္ စသည္တို႔ကို အေၾကာင္းျပဳရသည့္ကိစၥလည္းမ ဟုတ္ေပ။
NLD အစိုးရအေနျဖင့္ ယင္းအစီအစဥ္ကို အခုထိစတင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း (Initiate) မလုပ္ေသးသ နည္း။ ဘာေၾကာင့္ ေရငံုႏႈတ္ပိတ္ေနရသနည္း။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကိုယ္တိုင္က ထိုစနစ္ကို မႀကိဳက္ဘူးဟု ေျပာဆိုေနျခင္းသည္ အမွန္တကယ္ျဖစ္ေနၿပီေလာ . . . .။
၂။ သဘာဝသယံဇာတခြဲေဝေရး (Natural Resource Sharing)
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ သယံဇာတႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡ မည္မွ်ထိပတ္သက္ေနသည္ ကိုအားလံုးအသိျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္လည္း ျပည္ေထာင္စုၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံတြင္ ေဆြးေႏြးရ မည့္ ေခါင္းစဥ္ႀကီး(၅)ခုထဲတြင္ ထည့္သြင္းရျခင္းျဖစ္သည္။ “ဝ”လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔ (UWSA)၏ ျပည္ေထာင္စု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးညီလာခံသို႔တင္သြင္းစာတမ္းတြင္ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္ေဒသတြင္ ရွိေသာ သယံဇာတရင္း ျမစ္ရွာေဖြတူးေဖာ္မႈပံုစံကို တိုင္းရင္းသားမ်ားအား လုယက္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္ ဟု တည့္တည့္ေဝဖန္ခဲ့သည္ကို ေတြ႔ရသည္။
စာေရးသူကိုယ္တိုင္ ထိုအေၾကာင္းအရာႏွင့္ပတ္သက္၍ သုေတသန(thesis) ေရးသားျပဳ စုခဲ့သည့္ အတြက ေလ့လာေတြ႔ရွိခ်က္အရ တိုင္းရင္းသားေခါင္းေဆာင္အားလံုးက မိမိတုိ႔ျပည္နယ္ေဒသအ တြင္းရွိ သယံဇာတမွ ထြက္ရွိသည့္ အက်ိဳးအျမတ္မ်ား၏ အမ်ားစုကို ျပည္နယ္အစုိးရသို႔ခြဲေဝေပးသည့္ စနစ္ ကို လိုလားၾကသည္။ အမ်ားစုက ျပည္နယ္ႏွင့္ျပည္ေထာင္စုခြဲေဝမႈကို (၇၀း၃၀)အခ်ိဳးအျဖစ္လို လားၾကၿပီး အလားတူ (၈၀း၂၀)၊ (၆၀း၄၀)၊ (၅၀း၅၀)စသည္ျဖင့္ သေဘာထားရွိၾကသည္ကိုလည္း ေတြ႔ရသည္။
အခ်ိဳ႕(အထူးသျဖင့္ ဗမာအမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား)က ထိုပမာဏသည္ အလြန္မ်ား ျပားသည္ဟု ယူဆၾကသည္။ အမွန္မွာ ႏိုင္ငံတကာတြင္ အလားတူအခ်ိဳးမ်ိဳးကို က်င့္သံုးၾကသည္သာျဖစ္ သည္။ အိမ္နီးခ်င္း အင္ဒိုနီးရွားတြင္ အာေခ်းျပည္နယ္ကို (၇၀%)ေပးျခင္းျဖင့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေအာင္ျမင္သြား သည္ကို နမူနာယူသင့္သည္။ ထိုနည္းတူ မေလးရွားတြင္ ေရနံႏွင့္သဘာဝဓါတ္ေငြ႔ကလြဲ၍ က်န္ သည့္သယံ ဇာတအားလံုးကို ျပည္နယ္လုပ္ပိုင္ခြင့္ထဲ အပ္ႏွင္းထားေၾကာင္းေတြ႔ရသည္။ လက္ ရွိျမန္ မာႏိုင္ငံတြင္ ထိုကဲ႔သုိ႔ ခြဲေဝမႈလံုးဝမရွိဘဲ ဗဟိုက(၁၀၀%)သိမ္းက်ံဳးရယူထားသည္။ ဗဟိုမွျပည္နယ္သုိ႔ ျပန္လႊဲသည့္ ဘ႑ာေငြမွာ (၈%)ေအာက္ေရာက္ေနပါသည္။
ထို႔ေၾကာင့္ NLD အစိုးရက သယံဇာတအက်ိဳးအျမတ္(၇၀%)ျပည္နယ္သုိ႔လႊဲေပးသည့္ အဆင့္မဟုတ္ သည့္တိုင္ (၂၅%)ေလာက္ ပဏာမအဆင့္ခြဲေဝေပးၿပီး ေနာက္ေနာင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးမႈ ႏွင့္အတူ တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္ တံခါးဖြင့္ေပးျခင္းအားျဖင့္ တိုင္းရင္းသားျပည္သူမ်ား (သာဓု)ေခၚၾကမည္ မွာ မလြဲဧကန္ျဖစ္ပါသည္။
ဤေနရာတြင္ အခ်ိဳ႕က အေျခခံဥပေဒပုဒ္မ(၃၇)ပါ ႏိုင္ငံေတာ္သည္ သယံဇာတအားလံုး၏ ပင္ရင္းပိုင္ ရွင္ျဖစ္သည္ဆိုသည့္ အခ်က္ကိုျပည္ေထာင္စုအစိုးရ သို႔မဟုတ္ ဗဟိုအစိုးရကိုညႊန္ဆိုျခင္းျဖစ္ သည္ ဟု နားလည္မႈလြဲမွားေနသည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ အေျခခံဥပေဒဇယား(၁/၂/၃)ႏွင့္(၅)တြင္ အာဏာအ ခြန္ဘ႑ာသတ္မွတ္ထားမႈအေပၚ နားလည္မႈလြဲမွၾးေနသည္ကတစ္ေၾကာင္းေၾကာင့္ သယံဇာတႏွင့္ အခြန္ ဘ႑ာခြဲေဝမႈ (natural resource revenue sharing) ကို ကန္႔သတ္ထားသည္ဟု မွတ္ယူ ေနၾကသည္။ အမွန္စင္စစ္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ(၂၂)ရက္ အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္သည့္ အခ်က္(၅၄) ခ်က္တြင္ ျပည္နယ္ အစုိးရမ်ားထံသုိ႔ အခြန္ (revenue)ႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ျပန္လႊဲခြင့္ (right to redistribution ot^and delegation)ကို အေျခခံဥပေဒကကန္႔သတ္ထားျခင္း မရွိေတာ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ ထိုအခ်က္ကို ဒုတိယ အႀကိမ္ ၂၁ ပင္လံုအစည္းအေဝးတြင္ တပ္မေတာ္သားကိုယ္စား လွယ္မ်ားကိုယ္တိုင္ ထုတ္ေဖာ္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ NLD အစိုးရက သယံဇာတအက်ိဳးအျဖတ္(၇၀%)ျပည္နယ္သို႔လႊဲေပးသည့္အ ဆင့္ မဟုတ္သည့္တိုင္ (၂၅%)ေလာက္ ပဏာမအဆင့္ခြဲေဆဝေပးၿပီးေနာက္ေနာင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးမႈ ႏွင့္အတူ တိုးခ်ဲ႕ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ရန္တံခါးဖြင့္ေပးျခင္းအားျဖင့္ တိုင္းရင္းသားျပည္သူမ်ား သာဓုေခၚဆို ၾကမည္ မွာမလြဲဧကန္ျဖစ္ပါသည္။
၃။ ဘာသာေရးဆိုင္ရာအခြင့္အေရး
ဘာသာေရးဆိုင္ရာႏွင့္ပတ္သက္၍ ယခင္ႀကံ႕ခိုင္ေရးအစိုးရႏွင့္ လက္ရွိ NLD အစိုးရၾကားတြင္ မူဝါဒ ကြာျခားမႈ တိတိပပမေတြ႔ရေပ။ တစ္နည္းေျပာရလ်င္ NLD အစိုးရသည္ ဘာသာျခားမ်ားေမွ်ာ္လင့္သ ေလာက္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာအခြင့္အေရးအတြက္ ထူးထူးျခားျခားေဖာ္ေဆာင္ႏိုင္ျခင္းမရွိပါ။ မဘသ ႏွင့္ ARSA ကဲ့သို႔ေသာ ဘာသာေရးအစြန္းေရာက္မ်ား၏ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်တံု႔ျပန္မႈမ်ားကို ေရွာင္ရွားလိုေသာေၾကာင့္ အခ်ိဳ႕အပုိင္းမ်ားကို အခ်ိန္ယူျခင္းျဖစ္ႏိုင္သည္ဟု ဘာသာျခားေခါင္းေဆာင္မ်ား ႏွစ္သိမ့္ႏိုင္ေသာလည္း သူ႔ပါတီ၊ အစုိးရအာဏာႏွင့္ ပုဂိၢဳလ္အက်ိဳးစီားပြားႏွင့္ဆိုေသာ အခ်ဳိ႕အပိုင္းမ်ားတြင္ မည္သူ႔မ်က္ႏွာမွမေထာက္ဘဲ အေရးယူေဆာင္ရြက္မႈမ်ားျပဳလုပ္ေနသည္ကို ေတြ႔ရျပန္ေသာအခါ နားလည္ရခတ္ပါသည္။
NCA အပိုဒ္(၁-င)တြင္ ပါရွိသည့္အတိုင္း (အထူးသျဖင့္ ဗုဓၵဘာသာဝင္မဟုတ္ေသာ လူနည္းစု ဘာသာဝင္)မ်ားသည္ ဘာသာေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးေရာယွက္ျခင္းမရွိသည့္ ႏိုင္ငံေတာ္ကိုတည္ေထာင္လိုၾက သည္။ အစိုးရအေနျဖင့္ ဘာသာေရးကို ႏိုင္ငံေတာ္ယႏၱရား(state mechanism) အျဖစ္ အသံုးျပဳမႈကို ရပ္တန္႔ေစလိုၾကသည္။ တစ္နည္းအား ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ထားရွိေလ့မရွိေသာ သာနသာေရးဝန္ႀကီး ဌာနအပါအဝင္ သဃၤမဟာနာယက (မဟန)ကို ျဖတ္သိမ္းေစလိုၾကသည္။ တိုင္းျပည္အတြက္ အက်ိဳးမျပဳရံု မကဘ႑ာေငြအေလအလြင့္လည္းျဖစ္ေစပါသည္။ သာသနာေရးဝန္ႀကီးဌာန ဘ႑ာေငြမ်ားကို အျခားရဲ တပ္ဖြဲ႔၊ တရားေရး၊ ပညာေရး စသည့္ က႑မ်ားတြင္ သံုးစြဲျခငးအားျဖင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈႏွင့္ ဘာသာ ဂိုဏ္းဂဏမ်ားအၾကား ယံုၾကည္မႈႏွင့္ တည္ၿငိမ္မႈပိုမိုရွိပါလိမ့္မည္။
ထုိ႔အျပင္ အနည္းဆံုးအားျဖင့္ လက္ရွိတည္ောဆက္ၿပီးသား ဘာသာေရးဆိုင္ရာအေဆာက္အအံု မ်ားႏွင့္ သာသနာပိုင္ေျမမ်ားကို အစုိးရကတရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳသည့္ အေထာက္အထားမွတ္ပံုတင္ထုတ္ ေပးသင့္သည္။ ဥပမာ- ခရစ္ယာန္ကိုးကြယ္မႈ (၈၆%)ရွိေသာ ခ်င္းျပည္နယ္အတြင္းတြင္ ၂၀-ရာစု ဆန္းပိုင္း ကတည္းက ယေန႔ထိတည္ေဆာက္ထားေသာ ဘုရားေက်ာင္း(၂၀၀၀)ေက်ာ္ရွိရာ အစုိးရက သာသနာဆိုင္ ရာမွတ္ပံုတင္(လိုင္စင္)ကို တစ္ေက်ာင္းတေလမွ ထုတ္ေပးျခင္းမရွိသည္မွာ ရုပ္ဆိုးအၾကည္းတန္လြန္းလွပါ သည္။
၄။ ျပည္နယ္ႏွင့္တိုင္းေဒသႀကီးနယ္နိမိတ္ ျပန္လည္သံုးသပ္သင့္
တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္အမ်ားစု (ကခ်င္၊ ခ်င္း၊ ရွမ္း၊ ရခိုင္ . . .စသည္)၏ ပိုင္နက္နယ္နိမိတ္ကို လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကတည္းက ယေန႔အထိ ျပည္မဘက္က တိုက္စားခံေနရသည္ဟု ခံစားရပါသည္။ ကြ်န္ေတာ္ကိုယ္တိုုင္ ခ်င္းျပည္နယ္သးျဖစ္ၿပီး NLD အစိုးရတက္လာသည့္ ယေန႔အထိ ျပည္နယ္နယ္နိမိတ္ ကို စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ မေကြးတိုင္းေဒသႀကီးမွ တိုက္စား(က်ဴးေက်ာ္)ဆဲျဖစ္သည္ကို ကိုယ္ေတြ႔ မ်က္ျမင္ျဖစ္ပါသည္။
အေျခခံဥပေဒပုဒ္မ(၅၂၊ ၅၃)အရ အစိုးရက နယ္နိမိတ္ျပန္လည္သံုးသပ္၊ ျပင္ဆင္သတ္ မွတ္ေရးကို ပါးနပ္စြာလုပ္ႏိုင္ခြင့္ရွိပါသည္။ အခ်ိဳ႕အပိုင္းတြင္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္၏(၇၅%)ေက်ာ္ သေဘာတူညီမႈရယူရန္လိုအပ္ေသာ္လည္း ထိုအဆင့္ထိမေရာက္ဘဲ ေျဖရွင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေသာနည္းလမ္း ရွိပါသည္။ ဤကိစၥသည္ အလြန္အကဲဆတ္သည့္အတြက္ ေန႔ခ်င္းညခ်င္းေျဖရွင္းရန္ မဟုတ္ေသာ္လည္း အခုကတည္းက စတင္ကိုင္တြယ္သင့္ပါၿပီ။ စိတ္ဆႏၵ (will) ရွိေၾကာင္းလည္း ေဖာ္ျပသင့္ပါၿပီ။
၅။ တစ္ႏုိင္ငံလံုးတူညီဝတ္စံု (Uniform) ဝတ္ဆင္ခိုင္းမႈရပ္တန္႔သင့္ၿပီ
လူမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ ယဥ္ေက်းမႈမ်ိဳးတို႔ျဖင့္တည္ေဆာက္ထားေသာႏိုင္ငံ(multi-natural state) တြင္ တစ္ႏိုင္ငံလံုးလႊမ္းၿခံဳသည့္ တူညီဝတ္စံုသတ္မွတ္ျခင္းသည္ မလိုလားအပ္သည့္ မသင့္ျမတ္မႈကို ဖိတ္ေခၚရာ ေရာက္ပါသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ အစုိးရရံုးမ်ားႏွင့္ စာသင္ေက်ာင္းမ်ားတြင္ တူညီဝတ္စံု(ပုဆိုးႏွင့္လည္းကတံုး) ဝတ္ဆင္ခိုင္းျခင္းသည္ ထိုကဲ့သို႔ ဝတ္ဆင္ျခင္းအေလ့အထမရွိသည့္ လူမ်ိဳး(အထူးသျဖင့္ေတာင္ေပၚသား) ထံသုိ႔ ယဥ္ေက်းမႈအတင္းသြယ္သြင္းရာေရာက္ၿပီး လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္ရာလည္းေရာက္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ပုဆိုးဝတ္ေလ့မရွိေသာ ခ်င္းျပည္နယ္က ကေလးမ်ားအတြက္ မိုးရာသီးရႊ႕ံထဲဗြတ္ထဲႏွင့္ ေဆာင္းရာသီခိုက္ခိုက္တုန္ေအးသည့္မနက္ခင္းမ်ားတြင္ ပုဆိုးပါးပါးဝတ္ေစၿပီး ေက်ာင္းတက္ခိုင္းျခင္းသည္ ယဥ္ေက်းမႈအရေရာ၊ ရာသီဥတုအရပါ ဆီေလ်ာ္မႈမရွိသကဲ့သို႔ တရားမွ်ဆမႈလည္းမရွိပါ။
အမွန္မွာ လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႔ (တပ္မေတာ္သားမ်ားႏွင့္ ရဲတပ္ဖြဲ႔ဝင္မ်ား) မီးသတ္တပ္ဖြဲ႔မ်ား၊ ၾကက္ေျခနီ၊ သူနာျပဳ . . .စသည့္မွလြဲ၍ က်န္သည့္အစုိးရဝန္ထမ္းမ်ားကိုလည္း တူညီဝတ္စံုသတ္မွတ္ေပးစ ရာမလိုအပ္ပါ။ ထို႔အျပင္ ဝန္ႀကီးမ်ားကဲ့သုိ႔ေသာ ႏိုင္ငံေရးရာထူးမ်ားႏွင့္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကို အမ်ိဳးသားဝတ္စံု(national dress) အျဖစ္ တုိက္ပံု၊ လည္ကတံုး၊ ပုဆိုးဝတ္ဆင္ေစျခင္းသည္ ေဟာင္းႏြမ္း ေနၿပီျဖစ္ေသာ အေတြးအေခၚမ်ားပင္ျဖစ္သည္။ စာသင္ေက်ာင္းဝတ္စံုမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး သက္ဆိုင္ရာ ေက်ာင္းဝတ္စံုမ်ားမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္အဆင့္၊ သို႔မဟုတ္ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္၊ သို႔မဟုတ္ စာသင္ေက်ာင္းအသီးသီးက ႏွစ္သက္သလို သတ္မွတ္ဝတ္ဆင္ခြင့္ေပးသင့္ပါသည္။
၆။ လူမ်ိဳးႏွင့္ျပည္နယ္ေန႔မ်ား ရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္သတ္မွတ္ေပးေရး
ခ်င္းႏွင့္မြန္ကအမ်ိဳးသားေန႔ကို အထြဋ္အထိပ္ထားၿပီး ဒီဘက္ေခတ္တြင္ ရခိုင္ကလည္း အမ်ိဳးသား ေန႔က်င္းပလာသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ကခ်င္ႏွင့္ရွမ္းတို႔က ျပည္နယ္ေန႔ကို တန္ဖိုးထားၾကၿပီး ကခ်င္သည္ ရိုးရာမေနာပြဲကို ပိုတန္ဖိုးလာသည္။ (လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးတည္းက (၅၀%)မေက်ာ္သည့္ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ လူမ်ိဳး တစ္မ်ိဳးတည္းအေျချပဳေခါင္းစဥ္တပ္ျခင္းကို ေရွာင္ရွားလိုဟန္ရွိသည္)။ ကရင္သည္ ႏွစ္သစ္ကူးပြဲကိုအျမင့္ ဆံုးထားရွိၿပီး ေတာ္လွန္ေရးေန႔ကိုလည္း တန္ဖိုးထားသည္။
တစ္နည္းအားျဖင့္ လူမ်ိဳးႏွင့္ျပည္နယ္တစ္ခုခု၏ အျမင့္ဆံုးသတ္မွတ္ထားသည့္ပြဲလမ္းသဘင္က်င္း ပသည့္ ရက္မ်ားကို သက္ဆိုင္ရာျပည္နယ္၊ လူမ်ိဳး၊ ေဒသအသီးသီး၏ ရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခြင့္ျပဳ သင့္သည္။ ေျပာရမည္ဆိုလွ်င္ လြန္ခဲ့သည့္ သံုးေလးလ(၂၀၁၈)တုန္းက ခ်င္းျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္က ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို ျပည္နယ္၏တရားဝင္ရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း ေနျပည္ေတာ္ အစုိးရက ျမန္မာႏိုင္တြင္ရံုးပိတ္ရက္မ်ားျပားေနၿပီဆိုသည့္ ခိုင္လံုမႈမရွိေသာအေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ ျပန္လည္ ရုပ္သိမ္းရေၾကာင္းသိရသည္။
၇။ FPIC စနစ္ကို အျပည့္အဝလက္ခံသင့္
FPIC-Free prior and Informed Consent သည္ အမ်ားသိရွိသည့္အတိုင္း ေဒသတစ္ခုတြင္ စီမံကိန္းတစ္ခုကို အေကာင္အထည္ေဖာ္မည္ဆိုပါက သက္ဆိုင္ရာေဒသခံမ်ားကို ႀကိဳတင္အသိေပးရွင္း လင္းၿပီး သူတုိ႔၏သေဘာတူညီမႈကို ရယူျခင္းသည္။ ယင္းကို United National Declaration on The Rights of Indigenous People (UNDRIP)ေခၚ ကုလသမဂၢဌာေနတိုင္းရင္းသားမ်ားဆိုင္ရာ ေၾကညာစာ တမ္းအပိုဒ္ (၁၀၊ ၁၉၊ ၂၉၊ ၃၂)ႏွင့္ အျခားႏိုင္ငံတကာစံခ်ိန္စံႏႈန္းေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားတြင္ သတ္မွတ္ခ်က္ တစ္ခုအျဖစ္ထားရွိျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ကြ်န္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံတြင္ လက္ေတြ႔က်င့္သံုးႏိုင္ေအာင္ေတာင္ဆိုမႈမ်ားႏွင့္ ညွိႏိႈင္းမႈမ်ားရွိခဲ့ေသာ္ လည္း ယေန႔ထိ (NLD အစိုးရကိုယ္တိုင္) အျပည့္အဝလက္ခံထားျခင္း မရွိေသးေပ။ Free Prior and Informed ဆိုသည့္ႀကိဳတင္ရွင္းအသိေပးမႈအဆင့္ကို လက္ခံႏိုင္ေသာ္လည္း Consent ေခၚသေဘာတူညီ မႈရယူမည္ဆိုသည့္ စကားရပ္ကို ဝါးမ်ိဳႏိုင္ျခင္းမရွိေသးသည္ကို ေတြ႔ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထံုးစံအတိုင္း ဗမာမႈ ျပဳလိုက္ျပန္ရာ C ဆိ္ုသည့္ Consent စကားလံုးကို consult ဟု ေျပာင္းလိုက္ၿပီး ညွိႏိႈင္းေဆာင္ရြက္ရမည္ဟု တလြဲသံုးႏႈန္းလိုက္ရသည့္အဆင့္ေရာက္သြားသည္။ (တိုင္းရင္းသားအခြင့္အေရးကာကြယ္ေရးဥပေဒ အခန္း (၄)၊ ပုဒ္မ(၅)၊ ပတ္ဝန္က်င္ထိခိုက္မႈ ဆန္းစစ္ေရးဆိုင္ရာလုပ္ထံုးလုပ္နည္း- EIA Procedure ပုဒ္မ(၃၆-ဆ)၊ ျပည္ေထာင္စုသေဘာတူစာခ်ဳပ္အပိုင္း(၂) ေျမယာႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာအပုိဒ္- ၂)။
တိုင္းရင္းသားမ်ားအေနျဖင့္ လက္ရွိဖရိုဖရဲျဖစ္ေနသည့္ကာလတြင္ သူတို႔ေဒသတြင္ သယံဇာတအလြန္ အကြ်ံထုတ္ယူမႈကို ကာကြယ္ေစလိုသည္။ (မၾကာေသးခင္က NPF တိုင္းရင္းသား(၂၂) ပါတီ၏ ေၾကညာခ်က္တြင္လည္း ထိုသေဘာကိုေတြ႔ရသည္)။ တာဝန္မဲ့ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ေဒသခံမ်ားထိခိုက္ ေစသည့္ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေလာေလာဆယ္ရပ္တန္႔ေစလိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသားေဒသတြင္း စီမံကိန္းႀကီးမ်ားကို ေဒသခံမ်ား၏ဆႏၵအတိုင္း မရပ္တန္႔ႏိုင္သည့္တိုင္ အနည္းဆံုးအားျဖင့္ FPICကို အျပည့္ အဝလက္ခံက်င့္သံုးသင့္ပါသည္။
၈။ တိုင္းရင္းသားျပည္နယ္မ်ားအတြက္ အနည္းဆံုးေဝစု (minimum quota) သတ္မွတ္သင့္
ဆြစ္ဇလန္ႏိုင္ငံတြင္ သမၼတကို ဖက္ဒရယ္ေကာင္စီဝင္(၇)ဦးက အလွည့္အက်လုပ္ရသည့္ စနစ္ကို ဖန္တီးထားသျဖင့္ ျပင္သစ္၊ အီတလီ၊ ဂ်ာမဏီႏွင့္ၾသစႀတီးလ် စကားေျပာအုပ္စုမ်ားၾကား သင့္ျမတ္မႈရွိၿပီး မည္သည့္အုပ္စုမွ်ခြဲထြက္ရန္ ဆႏၵမရွိၾကေၾကာင္းကို ကာခ်ဳပ္ထံေျပာျပခဲ့ေၾကာင္း မြန္လက္နက္ကိုင္ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးက မိမိထံေျပာျပဖူးသည္။ ျမန္မာႏိုင္တြင္ တိုင္းရင္းသားမ်ားက အာဏာမရွိသည့္ႏိုင္ငံ ဥေသွ်ာင္(Head of State) ကို လုပ္ခဲ့ဖူးၾကေသာ္လည္း တကယ့္အျမင့္ဆံုးအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအာဏာပိုင္သည့္ Head of Executive ကို ႏွစ္ေပါင္း(၇၀)ၾကာသည့္ယေန႔တိုင္ တစ္ခါမွတာဝန္မယူခဲ့ဖူးေပ။ ရာစုႏွစ္(၂)ခု ေက်ာ္မွ အေမရိကန္တြင္ လူမည္းသမၼတျဖစ္လာသလိုမ်ိဳး တိုင္းရင္းသားလူငယ္မ်ားအိပ္မက္မက္ရျမည္လား မေျပာတတ္။ လက္ရွိအစိုးရအေနျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးရာထူးတာဝန္မ်ားခန္႔အပ္ရာတြင္ အနည္းဆံုး(၃၀)ရာခိုင္ႏႈန္း တိုင္းရင္းသားခန္႔အပ္ေရးမူကို ကိုင္စြဲထားသင့္ပါသည္။
ထိုထက္အေရးႀကီးသည္မွာ အစုိးရဝန္ထမ္းရာထူးတာဝန္ခန္႔အပ္ျခင္းႏွင့္ အစုိးရေက်ာင္းသားလက္ ခံေရြးခ်ယ္ျခင္းမ်ားတြင္ တိုင္းရင္းသားမ်ားကို အနည္းဆံုး(၂၀% မွ ၃၀%)ၾကားပါဝင္ႏိုင္ေရးကို မူ(ဥပေဒ) ျဖင့္ ခြဲတမ္းခ်မွတ္သင့္သည္။ ဆြစ္ဇလန္ႏိုင္ငံတြင္ (၆၀%)ေက်ာ္ေသာ ဂ်ာမဏီစကားေျပာအုပ္စုက အျခားလူနည္းစုမ်ားႏွင့္ သမၼတအလွည့္က်တန္းတူလုပ္သည့္ အာဏာတူမွ်ေဝမႈစနစ္ကို သေဘာထားႀကီး ႀကီးျဖင့္ လက္ခံထားသကဲ့သို႔ မိမိတို႕ႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးကာလတြင္ ဗမာေခါင္းေဆာင္ မ်ားကလည္း “ငါတို႔ကလူမ်ိဳးစုပဲ”ဆိုသည့္ လူမ်ိဳးႀကီးဝါဒကို ျဖဳတ္ပစ္ရန္လိုအပ္ပါသည္။
တိုင္းျပည္တည္ၿငိမ္ခိုင္မာၿပီးသားျဖစ္ေသာ အိႏိၵယႏိုင္ငံမွာပင္ Quota စနစ္ကို အခ်ဳိ႕ေနရာမ်ားမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔က်င့္သံုးေနေသးသည္ကိုေတြ႔ရသည္။ အထူးသျဖင့္ အစုိးရအဆက္ဆက္က ဦးစားေပးမႈ ကြာျခားၿပီး အေျခခံအေဆာက္အအုံႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈအလြန္ကြာဟေနသည့္ ျပညမႏွင့္ တိုင္းရင္းသားေဒသခံ လူငယ္မ်ားကို လံုးလံုးလ်ားလ်ား တန္းတူယွဥ္ၿပိဳင္ခိုင္းျခင္းသည္ တရားမွ်တမႈမရွိေပ။
၉။ ျပည္နယ္ႏွင့္ တိုင္းေဒႀကီးလႊတ္ေတာ္ေရြးေကာက္ပြဲ သီးျခားက်င္းပသင့္
ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ေရြးေကာက္ပြဲ (ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ေရြးေကာက္ပြဲ) ႏွင့္ ျပည္နယ္ သို႕မဟုတ္ တိုင္းေဒသႀကီးလႊတ္ေတာ္ေရြးေကာက္ပြဲကို သီးျခားက်င္းပေပးသင့္သည္။ ထိုသို႔ ခြဲ၍က်င္းပေပးျခင္းအားျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္မ်ားႏွင့္ ျပည္နယ္/တိုင္းေဒသႀကီး အဆင့္ အစိုးရ၊ လႊတ္ေတာ္မ်ား၏ အေရးပါမႈ အခန္းက႑ႏွင့္ေရခံေျမခံသေဘာတရားမတူညီမႈကို မဲဆႏၵရွင္ ျပည္သူမ်ားအား ခြဲျခားသိျမင္ေစမည္ျဖစ္ၿပီး ေရြးေကာက္ပြဲ၏အဓိပၸါယ္ကိုလည္း ပိုမိုေလးနက္ေစမည္ျဖစ္ ပါသည္။
ထို႔အျပင္ မဲဆႏၵရွင္မ်ား(အထူးသျဖင့္ နယ္စပ္ေဒသရွိတိုင္းရင္းသားမ်ား) လက္ရွိႀကံဳေတြ႔ေနရသည့္ အခက္အခဲတစ္ခုျဖစ္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲေန႔တစ္ေန႔တည္းတြင္ မတူညီေသာ အစုိးရႏွင့္ လႊတ္ေတာ္မ်ား အတြက္ လူတစ္ဦးက မဲျပား(၃)ခု(အခ်ဳိ႕က(၄) ခု)တၿပိဳင္တည္းေရြးခ်ယ္မဲေပးရသည့္ အခက္အခဲႏွင့္ရႈပ္ ေထြးမႈကို ေလ်ာ့ခ်ေစမည္ျဖစ္သည္။
ဤကိစၥအတြက အေျခခံဥပေဒကိုျပင္ဆင္ရန္မလိုအပ္ဘဲ ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒမ်ားျပင္ဆင္ျခင္းျဖင့္ လြတ္လြတ္ကြ်တ္ကြ်တ္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သည့္ အခ်က္ျဖစ္ပါသည္။
၁၀။ တိုင္းရင္းသားေရးရာဝန္ႀကီးမ်ားကို ျပန္လည္သံုးသပ္ေပးသင့္
မြန္လူမ်ိဳးမ်ားစတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ ရန္ကုကဲ့သို႔ေသာ ေနရာမ်ဳိးတြင္ မြန္တိုင္းရင္းသားေရးရာ ဝန္ႀကီးဌာနမရွိျခင္းမွာ တစ္ခုခုလြဲေခ်ာ္ေနျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ၂၀၁၁-၁၂ေလာက္က မြန္တိုင္းရင္းသားေရးရာ ဝန္ႀကီးရရွိေရး လႈပ္ရွားမႈရွိခဲ့ေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ေဆြ(၇)ဆက္၊ မ်ိဳး(၇)ဆက္ မွတ္ပံုတင္အခ်က္ အလက္ေတာင့္ခံသျဖင့္ ျပင္ဆင္ရန္အလြန္ခက္ခဲသည္ဟု အဆိုပါလႈပ္ရွားမႈတြင္ပါဝင္ခဲ့သူ တစ္ဦးက မိမိကို ေျပာျပခဲ့ဖူးသည္။
အစိုးရအေနျဖင့္ ၂၀၁၄ သန္ေခါင္စားရင္းအရ လူမ်ိဳး(ေမးခြန္းနံပါတ္(၄၀)တြင္ပါရွိ)စာရင္းကို တိုင္းရင္းသားျပည္သူမ်ားအား အသိေပးသင့္ပါသည္။ ကခ်င္ျပည္နယ္ လူဦးေရစာရင္းလိုမ်ိဳးကိုျဖင့္ ႏိုင္ငံေရး အရကြက္၍ေဖာ္ျပၿပီး က်န္စာရင္းမ်ားကို ဖံုးကြယ္ထားျခင္းသည္ မတရားေပ။ လူမ်ိဳးအလိုက္ လူဦးေရစာရင္း ကိုေဖာ္ျပၿပီး တိုင္းရင္းသားေရးရာဝန္ႀကီးဌာနကို ျပန္လည္သံုးသပ္သင့္ပါသည္။ အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားတြင္ ျပည့္စံု မႈမရွိသည့္အပိုင္းကို အျခားစာရင္းအင္းမ်ားႏွင့္ေပါင္းစပ္၍ ရသကဲ့သို႔(၁၀)ႏွစ္ျပည့္ၿပီး (၂၀၁၄-ခုႏွစ္)ေနာက္ တစ္ႀကိမ္ျပန္ျပဳစုရမည္ျဖစ္သည့္အတြက (၁၀၀%)ျပည့္စံုမႈမရွိသည္ကိုအေၾကာင္းျပၿပီး စာရင္းဖံုးကြယ္ျခင္း မလုပ္သင့္ေပ။
နိဂံုး (အခုရႈပ္မွေနာင္ရွင္းမည္)
အစုိးရအေနျဖင့္ တပ္မေတာ္မ်က္ႏွာေထာက္ေနရသည့္အျပင္ က်က္ခါနီးအနာေဟာင္းကို ျပန္ဆြသလိုျဖစ္ေနမည္ကို မလုိလား၍ျဖစ္မည္ထင္ပါသည္။ တိုင္းရင္းသားမ်ားကမူ အခုရႈပ္မွေနာင္ရွင္းမည္ ဟု ယံုၾကည္ေနၾကသည္။ “လူ”ကဲ့သို႔ အခုခင္ၿပီး ေနာင္ရန္ျဖစ္တတ္သည္ထက္ “ေခြး”ကဲ့သို႔ အခုကိုက္ၿပီး ေနာင္ခင္မင္သြားတတ္သည္ကို ပိုသေဘာက်ၾကသည္။
ကြ်န္ေတာ္တို႔တိုင္းျပည္တြင္ စစ္အာဏာရွင္အစုိးရအဆက္ဆက္ကတည္းက ယေန႔အထိ တိုင္းရင္းသားညီအစ္ကိုမ်ား ဥမကြဲသိုက္မပ်က္၊ တစ္ေျမတည္းေန တစ္ေရတည္းေသာက္၊ ေက်ာသားရင္သားမခြဲျခား . . . စသည္ျဖင့္ ရန္မျဖစ္ဖူးသေယာင္ေယာင္၊ အလြန္ညီညႊတ္ေနသေယာင္ ေယာင္ ဟန္ေဆာင္လိမ္လည္ေသာနည္းလမ္းျဖင့္ စည္းလံုးညီညႊတ္မႈတည္ေဆာက္ေနျခင္းထက္ နာၾကည္းမႈ၊ မေက်နပ္မႈ၊ မွားယြင္းမႈႏွင့က်ဴးလြန္မႈမ်ားကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းထုတ္ေဖာ္ရင္ဖြင့္ၿပီး ထိုအခ်က္ မ်ားကို မည္ကဲ့သုိ႔ ျပန္လည္ကုစားသင့္သည္ဆိုသည့္ ျပႆနာေျဖရွင္းျခင္းနည္းလမ္းျဖင့္ တိုင္းျပည္တည္ ေဆာက္သင့္ပါၿပီ။
ဒဏ္ရာကိုဖံုးကြယ္ ပိတ္ေလွာင္ထားပါက ပိုဆိုးမည္သာျဖစ္သည္။ ျပည္နယ္နယ္နိမိတ္အမွန္ အတြက္ ေျမပံုေဟာင္းႏွင့္ စာရြက္စာတမ္းအမွန္မ်ားျဖင့္ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း အမွန္အတိုင္းျပန္လည္တိုင္းတာရဲ ရပါမည္။ အလားတူ အစ္ကိုျဖစ္သူလူမ်ိဳးႀကီးက ညီငယ္(လူမ်ိဳးငယ္)မ်ားကို “မင္းတို႔စာေပ၊ ရိုးရာဝတ္စံုေတြ ထားခဲ့။ င့ါစာေပပံသင္၊ ငါ့ဝတ္စံုပဲဝတ္ၾက”ဆိုသည့္ အတင္းအဓမၼနည္းျဖင့္ စည္းလံုးညီညႊတ္မႈတည္ေဆာက္ သည့္လမ္းစဥ္၊ အေတြးအေခၚေဟာင္းမ်ားကို စြန္႔လႊတ္ရပါမည္။ အတင္းလႊမ္းမိုးမႈ(Assimilation)မ်ိဳးျဖင့္ စည္းလံုးညီညႊတ္မႈႏွင့္ ယံုၾကည္မႈတည္ေဆာက္၍မရသည္ကို ႏွစ္ေပါင္း(၇၀)သင္ခန္းစာအရ နားလည္သင့္ ၿပီးတန္းတူအခြင့္အေရးေပးျခင္းျဖင့္သာ တိုင္းျပည္ျပန္လည္တည္ေဆာက္သင့္ပါၿပီ။
ဆလိုင္းက်ဲ ဘိခ္ေထာင္း
